Chứng minh Bình Ngô đại cáo là áng thiên cổ hùng văn – Trường THPT Nguyễn Đình Chiểu

Chứng minh Bình Ngô đại cáo là áng thiên cổ hùng văn mang đến 6 bài văn mẫu siêu hay đạt điểm cao nhất của các bạn lớp 10. Qua 6 bài văn mẫu này các bạn có thêm nhiều gợi ý tham khảo, nắm vững kiến thức cơ bản, củng cố kĩ năng viết văn, mở rộng vốn từ để biết cách viết bài văn hay cho riêng mình.

Bình ngô Đại cáo là bản thiên cổ hùng văn quyết định hành động của cả một vương quốc, dân tộc bản địa, được đất trời, quần chúng chứng giám, là niềm tự hào của mọi thế hệ người dân Đại Việt về chiến công lừng lẫy, đánh đuổi ngoại xâm. Bình ngô Đại cáo xứng danh được coi là tác phẩm chính luận xuất sắc nhất của văn học thời kì Trung Đại. Vậy sau đây là 6 bài văn mẫu chứng tỏ Đại cáo Bình ngô là áng thiên cổ hùng văn, mời những bạn cùng đón đọc nhé .

Bạn đang xem: Chứng minh Bình Ngô đại cáo là áng thiên cổ hùng văn

Dàn ý Bình Ngô đại cáo là áng thiên cổ hùng văn

Dàn ý số 1

I. Mở bài

– Giới thiệu tác giả Nguyễn Trãi : Là anh hùng dân tộc bản địa danh nhân văn hóa quốc tế, là nhà thơ, nhà văn kiệt xuất. – Khái quát về tác phẩm : Hoàn cảnh sinh ra, nhận xét chung về bài cáo – là áng thiên cổ hùng văn, là bản tuyên ngôn độc lập thứ hai của dân tộc bản địa.

II. Thân bài

1. Giải thích thế nào là áng thiên cổ hùng văn

– Là áng văn hùng tráng được lưu truyền lại đến muôn đời – Trước Bình Ngô đại cáo, đã có những áng văn chính luận xuất sắc như “ Chiếu dời đô ”, “ Hịch tướng sĩ ”, nhưng đến Bình Ngô đại cáo đặc thù hùng tráng được bộc lộ thâm thúy hơn cả bởi giá trị nội dung tư tưởng và thẩm mỹ và nghệ thuật mà nó biểu lộ

2. Chứng minh Bình Ngô đại cáo là áng thiên cổ hùng văn

a. Nhan đề.

– Đại cáo là thể văn chính luận được vua chúa, thủ lĩnh dùng để công bố, tuyên ngôn những sự kiện trọng đại cho thiên hạ biết bằng những lời lẽ đanh thép, lí luận sắc bén, cấu trúc ngặt nghèo. – Bình Ngô : Dẹp yên giặc Minh – Đại cáo bình Ngô là bài cáo có ý nghĩa trọng đại của vương quốc công bố rộng khắp về việc đánh đuổi giặc Minh, giành lại độc lập, chủ quyền lãnh thổ của dân tộc bản địa. → Nhan đề tác phẩm gợi ý nghĩa trang trọng, thiêng liêng

b. Quy mô, dung lượng

– Đây là áng văn có quy mô lớn với dung tích dài gồm 4 phần được phân loại rõ ràng, đơn cử. – Mỗi phần lại mang những nội dung trọng tâm đơn cử : phần 1 – luận đề chính nghĩa, phần 2 – vạch rõ tội ác quân địch, phần 3 – quy trình chinh phạt khó khăn và tất thắng của cuộc khởi nghĩa, phần 4 – công bố chiến quả khẳng định chắc chắn sự nghiệp chính nghĩa → Trước Đại cáo bình Ngô chưa có một áng văn chính luận nào có quy mô lớn như vậy.

c. Nội dung, tư tưởng.

– Tư tưởng lớn lao xuyên thấu chiều dài tác phẩm là tư tưởng “ nhân nghĩa ”. Tư tưởng vừa có sự thừa kế của Nho giáo, vừa có sự lan rộng ra và phát minh sáng tạo với hai nội dung “ yên dân ” và “ trừ bạo ”. Từ trước đến nay, chưa một ai phát hiện và phát biểu một cách hùng hồn và rõ ràng tư tưởng này như Nguyễn Trãi. – Lời công bố hùng hồn, đanh thép về độc lập, chủ quyền lãnh thổ của dân tộc bản địa qua rất nhiều phương diện ( nền văn hiến, chủ quyền lãnh thổ, phong tục, lịch sử dân tộc, hào kiệt ) + Gọi vua Đại Việt là “ Đế ’, đặt những triều đại của Đại Việt sánh ngang với những triều đại của Trung Quốc bộc lộ niềm tự hào tự tôn dân tộc bản địa + So với “ Nam quốc sơn hà ” bản tuyên ngôn độc lập tiên phong của nước ta, đại cáo bình Ngô vừa có sự thừa kế, vừa có sự lan rộng ra : thừa kế những yếu tố về phong vựa, chủ quyền lãnh thổ, cách gọi những vua nước Việt là “ đế ”, lan rộng ra, tăng trưởng ở những yếu tố nền văn hiến, phong tục, lịch sử dân tộc, hào kiệt và tổng thể những yếu tố này không cần đến sự định đoạt của “ thiên thư ” mà do chính con người thiệt lập. → Là bản tuyên ngôn hùng tráng và không thiếu nhất về độc lập và chủ quyền lãnh thổ dân tộc bản địa – Thái độ phẫn nộ trước những tội ác dã man của quân địch. + Chúng dùng luận điệu bịp bợm để cướp nước, khủng bố sát hại người dân vô tội, bóc lột thuế khóa vơ vét sản vật, phá hoại môi trường tự nhiên tàn phá sự sống, phá hoại sản xuất bóc lột sức lao động. + Nỗi đau đớn, xót xa, uất hận, căm tức của nhân dân trước những tội ác ấy → Là bản cáo trạng hùng hồn, đanh thép về tội ác quân địch. – Tình yêu quốc gia và một lòng chiến đấu chống giặc Minh của Lê Lợi, của nghĩa quân Lam Sơn và nhân dân + Lê Lợi là người anh hùng áo vải, có lí tưởng, tham vọng lớn lao và là linh hồn của đại chiến. + Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đầy gian nan mà hào hùng, vẻ vang của dân tộc bản địa, khí thế như vũ bão và cách ứng xử đầy nhân văn của dân tộc bản địa. + Sự thất bại thảm hại, nhục nhã, ê chề của giặc → Niềm tự hào, tự tôn dân tộc bản địa thâm thúy

d. Đặc sắc nghệ thuật

– Lập luận ngặt nghèo, đanh thép đầy thuyết phục : Đi từ cơ sở lí luận của tư tưởng nhân nghĩa và chân lí về độc lập chủ quyền lãnh thổ soi chiếu vào thực tiễn sự bất nhân, gian ác của giặc Minh và cuộc khởi nghĩa khó khăn mà hào hùng của dân tộc bản địa và ở đầu cuối đi đến Tóm lại địch phi nghĩa, ta chính nghĩa. – Các lí lẽ sắc bén, dẫn chứng thuyết phục : Chứng minh về chủ quyền lãnh thổ độc lập của dân tộc bản địa bằng những dẫn chứng thuyết phục ( văn hiến, chủ quyền lãnh thổ, phong tục, lịch sử dân tộc, hào kiệt ), nói về tội ác của giặc ( tội ác khủng bố, sát hại, diệt trừ môi trường tự nhiên, phá hoại sản xuất, bóc lột sức lao động, … ), … – Giọng điệu hào hùng, đanh thép, hùng tráng. – Sử dụng cách nói đầy hình ảnh : Nướng dân đen, vùi con đỏ, Trúc lam sơn không ghi hết tội, đánh một trận sạch không kình ngạc, đánh hai trận tan tác chim muông, … – Câu văn ngắn dài, biến hóa linh động khi thì đanh thép luận tội lúc lại hào hùng ngợi ca, chứng minh và khẳng định dứt khoát, kinh khủng – Sử dụng những thủ pháp nghệ thuật và thẩm mỹ liệt kê, phóng đại, trái chiều để bộc lộ những lập trường, quan điểm của tác giả.

III. Kết bài

– Khẳng định lại vị trí của tác phẩm Đại cáo bình Ngô – Thể hiện tầm vóc và vị trí của Nguyễn Trãi qua tác phẩm.

Dàn ý số 2

1. Mở bài

– Nhắc đến những bản tuyên ngôn độc lập đầy hào hùng của dân tộc bản địa, không hề không nhắc đến Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi. – Đây không chỉ là bản Tuyên ngôn độc lập thứ hai của dân tộc bản địa mà còn là áng thiên cổ hùng văn rực rỡ, giàu giá trị.

2. Thân bài

* Khái niệm “thiên cổ hùng văn”: Những bài văn cổ mang âm điệu hùng tráng, hào hùng viết về những vấn đề lớn trong lịch sử dân tộc, được lưu truyền hàng ngàn năm nay.

* “Bình Ngô đại cáo là áng thiên cổ hùng văn” bởi:

– Nội dung bài cáo là bản tổng kết, bố cáo thiên hạ về thắng lợi của vua tôi nhà Lê. – Lời công bố độc lập chủ quyền lãnh thổ của dân tộc bản địa Nước Ta. – Khẳng định ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của nhân dân ta trước quân địch xâm lăng. – Nghệ thuật bài cáo : + Ngòi bút chính luận trữ tình phối hợp với lời văn biền ngẫu. + Sự biến hóa giọng điệu một cách linh động. + Các giải pháp tu từ thẩm mỹ và nghệ thuật và mạng lưới hệ thống từ ngữ được tinh lọc tinh xảo. => Tạo vẻ trầm hùng trong cách biểu lộ của bài cáo.

* Phân tích cụ thể:

– Nguyễn Trãi khẳng định chắc chắn nhân nghĩa chính là lí tưởng xuyên suốt cuộc khởi nghĩa : “ Việc nhân nghĩa … hào kiệt đời nào cũng có ”. – Lời tố cáo đầy đanh thép trước tội ác của giặc Minh : “ Nướng dân đen … không rửa sạch mùi ”. – Tường thuật lại một cách ngắn gọn diễn biến của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn từ những ngày đầu dấy binh khởi nghĩa đến khi đại chiến nổ ra : “ Núi Lam Sơn dấy nghĩa … đang mạnh ” ; những thiếu thốn, gian nan khởi đầu “ Lại ngặt vì … muốn tiến về biển Đông ” ; sự trái chiều giữa thực trạng của ta và của địch : Trong khi ta “ Đem đại nghĩa … nhơ để ngàn năm ”, thắng lợi ở nhiều trận đánh quan trọng “ Đinh Mùi tháng chín … cùng kế tự vẫn ” thì quân giặc lại nhục nhã, ê chề “ Gươm mài đá, … phong vân phải đổi ”. – Niềm vui sướng khôn xiết trước nền độc lập tự do của dân tộc bản địa, lời khẳng định chắc chắn nền độc lập của dân tộc bản địa Đại Việt : “ Xã tắc từ đây … thay đổi ”.

3. Kết bài

Khẳng định lại tính đúng đắn của đánh giá và nhận định “ Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi là thiên cổ hùng văn ”.

Bình Ngô đại cáo là áng thiên cổ hùng văn – Mẫu 1

Nguyễn Trãi – anh hùng dân tộc bản địa, danh nhân văn hóa quốc tế, đồng thời là nhà văn, nhà thơ kiệt xuất. Cuộc đời ông gắn liền với những sự kiện trọng đại như khởi nghĩa Lam Sơn, vụ án “ Lệ Chi viên ” đến nay vẫn còn là một uẩn khúc lớn trong lịch sử dân tộc, … Đặc biệt, trong sự nghiệp sáng tác, ông đã để lại một tác phẩm được ca tụng là “ Bản Tuyên ngôn độc lập thứ hai ” của dân tộc bản địa : Bình Ngô Đại cáo Có quan điểm cho rằng, đây là một áng “ thiên cổ hùng văn ”, chứng minh và khẳng định chân lý và thực sự hiển nhiên về yếu tố chủ quyền lãnh thổ nước ta lúc bấy giờ bằng những lý lẽ và dẫn chứng vô cùng ngặt nghèo và đầy tính thuyết phục. Ra đời năm 1427, Bình Ngô Đại cáo là bài báo cáo giải trình được viết bởi Nguyễn Trãi, thay lời Bình Định vương Lê Lợi, tuyên cáo nhằm mục đích chấm hết cuộc kháng chiến chống nhà Minh, giành độc lập cho nước Đại Việt. “ Thiên cổ hùng văn ” là áng văn chương hùng tráng lưu truyền muôn đời và có giá trị lịch sử dân tộc tối quan trọng. Trong văn học Trung đại, đã có những áng văn cũng được viết bằng thể loại chính luận với mục tiêu trình tâu, báo cáo giải trình. Cho đến “ Bình ngô Đại cáo ”, được nhìn nhận là mang tính hùng tráng ở cả giá trị nhân đạo và giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật. Sử dụng “ cáo ” – thể loại văn chương chính luận được dùng trong triều đình, mục tiêu để vua chúa công bố những quyết định hành động, sự kiện trọng đại với toàn thể nhân dân, yên cầu lời lẽ sắc bén, dẫn chứng không thiếu, hợp tình hài hòa và hợp lý, giàu sức thuyết phục. Trên cơ sở đó, xét về trong thực tiễn và kim chỉ nan, “ Bình Ngô Đại cáo phân phối đủ toàn bộ mọi mặt khi có ý nghĩa mang tầm vương quốc, chứng minh và khẳng định chủ quyền lãnh thổ của toàn dân tộc bản địa, chính thức đuổi giặc Minh ra khỏi bờ cõi Đại Việt. “ Bình Ngô ” nghĩa là đuổi hết được giặc Trung Quốc, lúc bấy giờ là thời nhà Minh, sự kiện này được thông cáo cho toàn thể dân chúng biết, đồng thời chính thức xác nhận “ Đại Việt ” là vương quốc tự lực tự quyền. Như vậy, xét về dung tích, đây là áng văn chính luận có quy mô lớn nhất từ trước đến thời Lê, xét về nội dung, đây là dấu mốc lịch sử vẻ vang quan trọng bậc nhất, xứng danh là một áng “ thiên cổ hùng văn ”, áng văn chương oai hùng được trời đất chứng giám, lưu truyền cho con cháu muôn đời. Bình Ngô Đại cáo là áng “ thiên cổ hùng văn ” về mặt tư tưởng. Tư tưởng nhân nghĩa luôn là nguồn cảm hứng cũng như kim chỉ nam vững chãi trong sự nghiệp văn chương của Nguyễn Trãi. Thơ văn của ông luôn có tính nhân đạo, xét đến cùng cũng là để Giao hàng nhân dân, nêu cao ý thức con người, khát khao được dẹp loạn, bình trị thiên hạ, nhân dân được sống no đủ, yên bình :

Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo

Nếu những bậc tiền bối đều lấy vua chúa, tướng lĩnh làm cốt lõi của những yếu tố chính trị, triều đình thì Nguyễn Trãi đã nhìn nhận ra yếu tố một cách khái quát, dám lên tiếng một cách dõng dạc và khảng khái, chứng minh và khẳng định giá trị của nhân dân trong công cuộc bình thiên hạ. “ Việc nhân nghĩa ” nằm ở chỗ nhân dân được thuận hòa, ấm no, nhân dân sống yên ổn ắt sẽ tăng trưởng kinh tế tài chính, xã hội, … Đề cao giá trị nhân dân, giá trị con người, Nguyễn Trãi bộc lộ tinh thần nhân nghĩa, tư tưởng tân tiến, cái nhìn khách quan, nhìn xa trông rộng, hướng tới nhân dân để thiết kế xây dựng cốt lõi chính quyền sở tại, khẳng định chắc chắn tầm quan trọng của hội đồng với sự tồn vong của dân tộc bản địa. Không phải ngẫu nhiên mà “ Bình Ngô Đại cáo ” được coi là bản tuyên ngôn độc lập thứ hai của dân tộc bản địa. Nguyễn Trãi đã công bố một cách hùng hồn về độc lập và chủ quyền lãnh thổ dân tộc bản địa trên mọi góc nhìn, từ chủ quyền lãnh thổ, văn hiến, phong tục tập quán, bề dày lịch sử vẻ vang, …

Như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông bờ cõi đã chia
Phong tục Bắc Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời xây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế một phương
Tuy mạnh yếu có lúc khác nhau
Song hào kiệt thời nào cũng có.

Nguyễn Trãi gọi nước ta là “ nước Đại Việt ” để khẳng định chắc chắn chủ quyền lãnh thổ dân tộc bản địa. Đối lập với thủ đoạn muốn biến nước ta trở thành một Q. của quân Minh, ông dõng dạc công bố Đại Việt là một “ nước ”, một vương quốc độc lập, có “ nền văn hiến đã lâu ”, có chủ quyền lãnh thổ được xác lập “ núi sông bờ cõi đã chia ”, có “ phong tục Bắc Nam ”, … Đặc biệt, tác giả gọi những bậc vua chúa của Đại Việt là “ Đế ”, sáng ngang với những triều đại của đế quốc Trung Quốc, bộc lộ niềm tự hào, tự tôn của dân tộc bản địa. Tác giả đặt Đại Việt ngang hàng với Trung Quốc vừa là lời khẳng định chắc chắn rắn chắc về bờ cõi bất khả xâm phạm, vừa khôn khéo đả kích, lên án sự xâm lược vô căn cứ của giặc phương Bắc. Nguyễn Trãi thay mặt đại diện Lê Lợi công bố chính thức độc lập được xác lập, đồng thời nói lên tâm trạng của nhân dân, niềm tự hào của quần chúng khi trở thành công dân của một nước độc lập. Tất cả những yếu tố, từ chủ quyền lãnh thổ, tập quán, truyền thống dân tộc bản địa, những anh hùng hào kiệt, … Đại Việt đều trọn vẹn hoàn toàn có thể sánh vai với nước bạn Trung Quốc, không có cớ gì Trung Quốc có quyền xâm lăng và đô hộ nước ta. Như vậy, “ Bình Ngô Đại cáo ” là văn kiện lịch sử dân tộc chính thức khai sinh ra nước Đại Việt độc lập, có giá trị ngang với bản Tuyên ngôn độc lập thời nay. Tính “ thiên cổ hùng ca ” biểu lộ ở giọng điệu đanh thép và lời khẳng định chắc chắn khẳng khái, cơ sở lập luận, dẫn chứng không thiếu, quyết định hành động một sự kiện trọng đại của lịch sử dân tộc, truyền đời cho con cháu đời sau về công dựng nước và giữ nước của thế hệ cha ông “ Bình Ngô Đại cáo ” còn là lời tố cáo đanh thép về những tội ác tày trời của quân địch với toàn thể dân tộc bản địa ta, qua đó, tác giả ca tụng vị lãnh tụ Lê Lợi anh minh, gan góc, lôi kéo nhân dân đoàn kết, hiếu trung với tổ quốc. Trước những hành vi lừa lọc, nhơ bẩn mà quân Minh đã làm, thái độ của Nguyễn Trãi tỏ rõ sự căm thù, phẫn uất.

Nhân họ Hồ chính sự phiền hà,
Để trong nước lòng dân oán hận.
Quân cuồng Minh thừa cơ gây hoạ,
Bọn gian tà bán nước cầu vinh.
Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn,
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ.
Dối trời lừa dân đủ muôn ngàn kế,
Gây binh kết oán trải hai mươi năm.
Bại nhân nghĩa nát cả đất trời,
Nặng thuế khóa sạch không đầm núi.
Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá mập thuồng luồng.
Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn nỗi rừng sâu, nước độc.
…..
Ai bảo thần nhân chịu được?

Tác giả không ngại ngần liệt kê những tội ác của quân địch “ bán nước cầu vinh ”, “ nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn ”, ” vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ ”, “ dối trời lừa dân ”, ép nhân dân xuống biển “ mò ngọc ”, bắt sản vật quý và hiếm mặc kệ nguy hiểm đến cả tính mạng con người, “ tàn hại cả giống côn trùng nhỏ cây cối ”, giết chóc không ghê tay, gây bao cảnh nhà tan cửa nát, trẻ mất cha, mẹ mất con, vợ mất chồng, … Những tội ác nhơ nhuốc ấy của quân địch, chẳng có nước sông nào gột rửa nổi, lòng dân ai oán ngút trời. Thực tại quốc gia lúc đó lâm vào cảnh khốn cùng, kinh tế tài chính kiệt quệ, quân địch ngang nhiên vơ vét, sát hại người dân, tàn phá tài nguyên vạn vật thiên nhiên, môi trường tự nhiên. “ trúc Nam Sơn không ghi hết tội ”, ” nước Đông Hải không rửa sạch mùi ”, Nguyễn Trãi bộc lộ thái độ ghê tởm, lên án nóng bức những hành vi tàn khốc, gian ác giặc Minh đã vơ vét nước ta. Đó chính là động lực, là cơ sở gợi lên sự căm thù của nhân dân, dấy lên ngọn lửa yêu nước, chuẩn bị sẵn sàng đứng lên đánh đuổi quân xâm lược. “ Bình Ngô Đại cáo ” trở thành một bản hùng ca oai phong, lẫm liệt với những chiến công hiển hách mà quân và dân ta đã làm được. Trước hết, tác giả nêu rõ những sự thất bại ê chề, nhục nhã của giặc khi nhăm nhe xâm lược chủ quyền lãnh thổ Đại Việt :

Lưu Cung tham công nên thất bại,
Triệu Tiết thích lớn phải tiêu vong,
Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô
Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã
Việc xưa xem xét,
Chứng cứ còn ghi

Hàng loạt những tội ác gắn với những cái tên cầm đầu quân xâm lược như Lưu Cung, Triệu Tiết, Toa Đô, Ô Mã cùng với những khu vực, cột mốc lưu lại như Cửa Hàm Tử, sông Bạch Đằng. Liệt kê như vậy cốt để lên án sự bất nhân, vô cớ xâm lược từ phía Trung Quốc, gợi lại những nỗi đau thương mất mát trong lòng người dân để từ đó răn dạy, cảnh tỉnh nhân dân luôn một lòng đoàn kết chiến đấu chống giặc, trung thành với chủ với quốc gia, với triều đình. Tác giả cũng chứng minh và khẳng định sự tự hào với những chiến công hiển hách của người anh hùng Lê Lợi, người anh hùng áo vải chiến đấu quên thân mình vì độc lập, tự do của dân tộc bản địa. Lê Lợi cũng là người đã khởi xướng cuộc khởi nghĩa Lam Sơn giành thắng lợi vang dội. Ca ngợi Lê Lợi bằng những mĩ từ như “ tuấn kiệt ”, “ sao buổi sớm ” với tấm lòng cứu nước mãnh liệt, “ đăm đăm muốn tiến về Đông ” để tìm ra con đường tương hỗ dân chúng, đổi khác vận mệnh dân tộc bản địa. Nhắc đến Lê Lợi là nhắc đến vị chỉ huy tham vọng lớn lao, khát khao được trừ ác giúp dân, chỉ huy cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đầy thiếu thống, khó khăn vất vả nhưng ở đầu cuối vẫn giành thắng lợi vẻ vang. Thậm chí, khi quân Minh thua cuộc rút về nước, Lê Lợi còn cấp cho ngựa đi đường đi bộ, cấp thuyền vượt biển về nước, biểu lộ tấm lòng nhân văn thâm thúy, yêu thương con người, cầu tiến, cầu độc lập, ấm cúng. Lê Lợi chính là hình tượng người anh hùng của nhân dân, kết tinh bởi tổng thể những nhân cách tốt đẹp và ý chí oai hùng của người dân Đại Việt. Với những dẫn chứng xác nhận, đơn cử, nêu thẳng mặt, vạch thẳng tên cùng lập luận ngặt nghèo, lớp lang cùng cấu trúc bốn phần lần lượt, khẳng định chắc chắn nhân nghĩa, độc lập dân tộc bản địa Đại Việt, tố cáo tội ác quân địch và công bố độc lập nước nhà qua thắng lợi vẻ vang của cuộc khởi nghĩa, “ Bình Ngô Đại cáo ” xứng danh trở thành bản “ Thiên cổ hùng ca ”. Xét trên phương diện lịch sử vẻ vang, đây là bản ghi chép sử bằng văn học rất đầy đủ, thuyết phục, thuật lại thực tiễn một cách khách quan, vạch trần bộ mặt giả dối, độc ác của giặc Minh. Về phương diện văn học, đây là áng văn chính luận được tổ chức triển khai hài hòa và hợp lý với mạng lưới hệ thống vấn đề, luận cứ, luận chứng đủ đầy, ngắn gọn, hàm súc. Các thủ pháp thẩm mỹ và nghệ thuật phối hợp thuần thục và linh động đã tạo nên âm hưởng hoành tráng, hào hùng, đúng phong thái của một bản “ đại cáo ” được lưu truyền cho muôn đời sau. “ Bình Ngô Đại cáo ” đã và đang giữ được giá trị và tầm tác động ảnh hưởng qua những thế kỉ, khẳng định chắc chắn kĩ năng và ngòi bút tiêu biểu vượt trội của Nguyễn Trãi. Áng “ Thiên cổ hùng văn ” quyết định hành động của cả một vương quốc, dân tộc bản địa, được đất trời, quần chúng chứng giám, là niềm tự hào của mọi thế hệ người dân Đại Việt về chiến công lừng lẫy, đánh đuổi ngoại xâm. Đây xứng danh được coi là tác phẩm chính luận xuất sắc nhất của văn học thời kì Trung Đại.

Bình Ngô đại cáo là áng thiên cổ hùng văn – Mẫu 2

Nhắc đến những bản tuyên ngôn độc lập đầy hào hùng của dân tộc bản địa, tất cả chúng ta không hề không nhắc đến Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi. Tác phẩm không riêng gì được coi là bản Tuyên ngôn độc lập thứ hai của dân tộc bản địa mà còn là áng thiên cổ hùng văn vô cùng rực rỡ, giàu giá trị trong nền văn học Nước Ta nói chung và văn học trung đại nói riêng. Trước hết, ta cần hiểu “ thiên cổ hùng văn ” là những bài văn cổ mang âm điệu hùng tráng, hào hùng có nội dung viết về những yếu tố lớn trong lịch sử vẻ vang dân tộc bản địa đã được lưu truyền từ ngàn đời nay. Nói Bình Ngô đại cáo là áng thiên cổ hùng văn bởi nội dung bài cáo là bản tổng kết, bố cáo thiên hạ về thắng lợi của vua tôi nhà Lê trước giặc Minh gian ác, lời chứng minh và khẳng định độc lập chủ quyền lãnh thổ của dân tộc bản địa Nước Ta và ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của quân dân ta trước quân địch xâm lăng. Không chỉ vậy, Đại cáo bình Ngô là áng văn được kết tinh dưới ngòi bút chính luận trữ tình của Nguyễn Trãi với lời văn biền ngẫu cùng sự đổi khác giọng điệu linh động, những giải pháp tu từ thẩm mỹ và nghệ thuật và mạng lưới hệ thống từ ngữ được tinh lọc vô cùng thuần thục, … đã tạo nên vẻ trầm hùng trong cách biểu lộ của bài cáo. Thật vậy, bài Bình Ngô đại cáo chính là bài văn tổng kết lại một cách ngắn gọn nhất cuộc khởi nghĩa Lam Sơn do chủ tướng Lê Lợi chỉ huy, xuyên suốt tác phẩm là niềm tự hào, tự tôn dân tộc bản địa thâm thúy. Đầu tiên, Bình Ngô đại cáo đã chứng minh và khẳng định nhân nghĩa chính là lí tưởng xuyên suốt cuộc khởi nghĩa và lời khẳng định chắc chắn Nước Ta là dân tộc bản địa có nền văn hiến truyền kiếp :

Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo
Như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông bờ cõi đã chia
Phong tục Bắc Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời xây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên hùng cứ một phương
Tuy mạnh yếu có lúc khác nhau
Song hào kiệt thời nào cũng có.

Mỗi câu thơ vang lên đều chứa đựng trong đó niềm tự hào, lời khẳng định chắc chắn cứng ngắc về tư tưởng nhân nghĩa gắn với việc yên dân trừ bạo. Bên cạnh việc khẳng định chắc chắn nhân nghĩa chính là mang lại đời sống niềm hạnh phúc cho nhân dân, vì nhân dân, tác giả còn khẳng định chắc chắn những yếu tố xác lập chủ quyền lãnh thổ dân tộc bản địa : Nền văn hiến truyền kiếp, cương vực chủ quyền lãnh thổ, phong tục tập quán, lịch sử dân tộc riêng, triều đại riêng và “ hào kiệt đời nào cũng có ”. Nguyễn Trãi còn đặt Đại Việt trong thế đối sánh tương quan ngang hàng với những vương quốc phong kiến lớn ở phương Bắc. Điều này cũng đã bộc lộ sự tự ý thức về sống sót độc lập, chủ quyền lãnh thổ của dân tộc bản địa vừa biểu lộ niềm tự hào so với truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống, phong tục tập quán của nhân dân. Tiếp sau những lời văn chứa chan niềm xúc động, tự hào trước trang lịch sử dân tộc vẻ vang của dân tộc bản địa là lời tố cáo đầy đanh thép của tác giả trước tội ác của giặc Minh :

Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn,
…………
Dơ bẩn thay, nước Đông Hải không rửa sạch mùi.

Tất cả những tội ác tàn khốc nhất của quân địch được Nguyễn Trãi gây ra so với nhân dân ta, những hình ảnh “ nướng dân đen, vùi con đỏ, gây binh kết oán … ” đã cho thấy sự gian ác của chúng nhằm mục đích tiêu diệt đồng bào ta. Chúng không chỉ gian ác khi tra tấn về mặt thể xác, chém giết tàn sát dân ta một cách không thương tiếc mà chúng còn tham lam vô độ, ra sức cướp phá, vơ vét tài nguyên vạn vật thiên nhiên của nước ta, đặt ra cho tất cả chúng ta những loại thuế khóa vô cùng nặng nề. Những tội ác của giặc Minh nhiều không kể xiết và gây ra những hậu quả vô cùng nghiêm trọng đến kinh tế tài chính “ tan tác cả nghề canh cửi ”, môi trường tự nhiên tự nhiên “ bắt chim trả ”, “ bẫy hươu đen ”, “ tàn hại cả giống côn trùng nhỏ cây cối ”, đời sống nhân dân thê thảm “ nheo nhóc thay kẻ góa bụa khốn cùng ” … Bằng cách sử dụng hình ảnh “ trúc Nam Sơn ”, “ nước Đông Hải ” là những sự vật tự nhiên vô cùng, vô tận, tác giả đã khẳng định chắc chắn tội ác của lũ giặc cướp nước và bán nước là không hề kể xiết khiến cho trời đất không hề dung tha, thần nhân không hề chịu được. Đó cũng chính là lí do khiến tất cả chúng ta phải cầm vũ khí, đứng lên chống lại quân địch xâm lược. Và diễn tiến quy trình cuộc khởi nghĩa Lam Sơn cũng được Nguyễn Trãi thuật lại một cách đầy ngắn gọn qua những câu văn biền ngẫu dài ngắn khác nhau :

Núi Lam sơn dấy nghĩa
Chốn hoang dã nương mình
Ngẫm thù lớn há đội trời chung
Căm giặc nước thề không cùng sống
Đau lòng nhức óc, chốc đà mười mấy năm trời
Nếm mật nằm gai, há phải một hai sớm tối.
Quên ăn vì giận, sách lược thao suy xét đã tinh,
Ngẫm trước đến nay, lẽ hưng phế đắn đo càng kỹ.
Những trằn trọc trong cơn mộng mị,
Chỉ băn khoăn một nỗi đồ hồi
Vừa khi cờ nghĩa dấy lên,
Chính lúc quân thù đang mạnh

Lời xưng “ Ta đây ” là lời nhân danh của chủ tướng Lê Lợi khiến cho bài cáo như một lời tự bộc bạch rất là chân thành của vị tướng chỉ huy cuộc khởi nghĩa Lam Sơn về những ngày đầu cuộc khởi nghĩa, với những trằn trọc, lo ngại trước vận nước đang ở thế ngàn cân treo sợi tóc, đau đớn trước cảnh giặc Minh hoành hành ngang ngược đang từng ngày tàn sát dân ta dã man, nỗi giận cứ thế dâng lên ngút trời, … Qua đây, ta cũng thấy được tấm lòng yêu nước thương dân, tâm tư nguyện vọng, nỗi lòng sâu kín của Lê Lợi – linh hồn của đại chiến giành độc lập tự do cho nhân dân. Và cũng qua những dòng văn của Nguyễn Trãi, tổng thể những gian nan, thiếu thốn bắt đầu của đại chiến cứ dần hiện rõ trước mắt người đọc :

Lại ngặt vì:
Tuấn kiệt như sao buổi sớm,
Nhân tài như lá mùa thu,
Việc bôn tẩu thiếu kẻ đỡ đần,
Nơi duy ác hiếm người bàn bạc,
Tấm lòng cứu nước, vẫn đăm đăm muốn tiến về Đông,
Cỗ xe cầu hiền, thường chăm chắm còn dành phía tả.

Sự trái chiều giữa một bên là sự vững mạnh của giặc với một bên là lực lượng yếu mỏng mảnh của ta khi tuấn kiệt rất ít “ như sao buổi sớm ”, nhân tài thiếu thốn như “ lá mùa thu ” ; có khi thiếu thốn về lương thực, có khi lại bị vây hãm, … toàn bộ những điều này đã cho thấy sự khó khăn vất vả, khổ cực của nhân dân ta trong những ngày đầu đánh giặc. Ấy vậy nhưng, vượt lên trên toàn bộ :

Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần,
Lúc Khôi Huyện quân không một đội.
Trời thử lòng trao cho mệnh lớn
Ta gắng trí khắc phục gian nan.
Nhân dân bốn cõi một nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phấp phới
Tướng sĩ một lòng phụ tử, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào.
Thế trận xuất kỳ, lấy yếu chống mạnh,
Dùng quân mai phục, lấy ít địch nhiều.

Với sự đồng lòng của tướng lĩnh, nhân dân và ý chí quật cường, kế hoạch đúng đắn cùng cự chỉ huy tài tình của vị tướng Lê Lợi, tất cả chúng ta vẫn vượt lên mọi khó khăn vất vả, dần thiết kế xây dựng lực lượng vững mạnh làm ra những thắng lợi lịch sử vẻ vang, khiến cho giặc Minh phải sợ hãi. Trong bài cáo này, tác giả Nguyễn Trãi chỉ tập trung chuyên sâu tường thuật lại ngắn gọn, súc tích 1 số ít trận chiến tiêu biểu vượt trội trong những tiến trình nhất định :

Đem đại nghĩa để thắng hung tàn,
Lấy chí nhân để thay cường bạo.
Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật,
Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay.
Sĩ khí đã hăng
Quân thanh càng mạnh.
Trần Trí, Sơn Thọ nghe hơi mà mất vía,
Lý An, Phương Chính, nín thở cầu thoát thân.
Thừa thắng ruổi dài, Tây Kinh quân ta chiếm lại,
Tuyển binh tiến đánh, Đông Đô đất cũ thu về.
Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặm
Tốt Động thây chất đầy nội, nhơ để ngàn năm.
(…)

Tất cả những địa điểm, không khí trận chiến vô cùng ác liệt đã được Nguyễn Trãi nhắc lại một cách vô cùng ấn tượng. Bằng cách nói cường điệu, phóng đại, tác giả đã cho thấy sự thất bại nhục nhã ê chề của giặc và không khí thắng trận của ta qua hai trận chiến Ninh Kiều và Tốt Động. Dấu ấn của trận đánh Chi Lăng – Xương Giang cũng được tác giả dồn hết tận tâm, năng lực để tường thuật cho người đọc :

Đinh mùi tháng chín, Liễu Thăng đem binh từ Khâu Ôn kéo lại
Năm ấy tháng mười, Mộc Thạnh chia đường từ Vân Nam tiến sang.
Ta trước đã điều binh thủ hiểm, chặt mũi tiên phong
Sau lại sai tướng chẹn đường, tuyệt nguồn lương thực
Ngày mười tám, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế
Ngày hai mươi, trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu
Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh đại bại tử vong
Ngày hăm tám, thượng thư Lý Khánh cùng kế tự vẫn.

Quân giặc hung hãn của hai tướng giặc giỏi nhất chỉ huy nhằm mục đích tạo thế gọng kìm, tiêu diệt quân dân ta, vậy nhưng do có sự phòng bị, bày binh bố trận phải chăng, ta đã phá vỡ kế hoạch của chúng để giành thế dữ thế chủ động, thừa thắng xông lên. Rồi sau đó là một loạt những thắng lợi khác được Nguyễn Trãi kể ra với giọng điệu vô cùng hăm hở, vui mừng, tự hào trước sự chiến đấu can đảm của quân dân ta. Đọc những câu văn miêu tả cảnh chiến trận, ta cũng như mường tượng ra được khung cảnh lúc bấy giờ với sự trái chiều, tương phản tương đối rõ ràng giữa một bên là khí thế áp đảo của ta với tâm thế tự tin của người thắng lợi dâng cao với một bên là sự hèn nhát, nhục nhã, ê chề của quân địch :

Gươm mài đá, đá núi cũng mòn
Voi uống nước, nước sông phải cạn.
Đánh một trận, sạch không kình ngạc
Đánh hai trận tan tác chim muông.
Cơn gió to trút sạch lá khô,
Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ.
Đô đốc Thôi Tụ lê gối dâng tờ tạ tội,
Thượng thư Hoàng Phúc trói tay để tự xin hàng.
Lạng Giang, Lạng Sơn, thây chất đầy đường
Xương Giang, Bình Than, máu trôi đỏ nước
Ghê gớm thay! Sắc phong vân phải đổi,

Thảm đạm thay ! Ánh nhật nguyệt phải mờ Nếu như với thắng lợi, hào khí của ta, tác giả sử dụng giọng điệu tự hào hùng tráng thì so với quân giặc, ông đặc biệt quan trọng sử dụng giọng điệu khinh bỉ, châm biếm. Và giọng văn cứ thế xen kẽ, biến hóa một cách linh động để đến sau cuối, khi kết thúc bài cáo, Nguyễn Trãi chuyển sang giọng văn hiền hòa, chậm rãi, khoan thai :

Xã tắc từ đây vững bền
Giang sơn từ đây đổi mới

Lời văn như chứa chan niềm vui mừng khôn xiết trước độc lập tự do của quốc gia, là sự chứng minh và khẳng định nền độc lập chủ quyền lãnh thổ đáng được hưởng của dân tộc bản địa Đại Việt đồng thời bộc lộ niềm tin cậy mãnh liệt trước sự thay da đổi thịt, sự vững mạnh của quốc gia.

Bình Ngô đại cáo là áng thiên cổ hùng văn – Mẫu 3

Nguyễn Trãi để lại sự nghiệp văn học đồ sộ, giàu giá trị cả về nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật. Trong kho tàng tác phẩm ấy ta không hề không nhắc đến Bình Ngô đại cáo vốn được ca tụng là áng thiên cổ hùng văn. Tác phẩm không riêng gì xuất sắc về nội dung mà còn mang những rực rỡ về thẩm mỹ và nghệ thuật. Tác phẩm được viết bởi Nguyễn Trãi dưới sự chỉ huy của chủ tướng Lê Lợi sau khi nhân dân ta giành thắng lợi, đánh tan quân Minh xâm lược. Văn bản được viết ra nhằm mục đích công bố với toàn dân về việc kết thúc thắng lợi vẻ vang chống quân xâm lăng. Đây được coi là bản tuyên ngôn độc lập thứ hai của dân tộc bản địa sau Nam quốc sơn hà. Đồng thời tác phẩm cũng được nhìn nhận là áng thiên cổ hùng văn tức áng văn chương hùng tráng được lưu truyền đến cả muôn đời sau. Để trở thành một áng văn bất hủ muôn đời như vậy chắc như đinh Bình Ngô đại cáo phải có nội dung xuất sắc, lại đồng thời phải có một bút pháp điêu luyện, tài ba. Chỉ khi quy tụ không thiếu hai yếu tố ấy, thì mới xứng danh áng thiên cổ hùng văn. Mở đầu tác phẩm, lời văn vô cùng đanh thép, dõng dạc, nêu lên luận đề nhân nghĩa, luận đề này cũng chính là yếu tố chi phối đến nội dung toàn bài :

Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo

Nhân nghĩa vốn là khái niệm đạo đức của Nho giáo, để nói về đạo lí, cách ứng xử và tình yêu thương giữa con người với nhau. Ở đây Nguyễn Trãi không chỉ tiếp thu mà còn có sự tăng trưởng đạo lý ấy, tình yêu thương phải được triển khai bằng những hành vi đơn cử : cốt ở yên dân, làm cho nhân dân có đời sống yên ổn. Để thực thi được điều đó cần phải trừng trị những kẻ tham tàn, bạo ngược, những thế lực hắc ám đã phá vỡ đời sống bình yên của dân chúng. Như vậy, với Nguyễn Trãi, nhân nghĩa xuất phát từ nhân dân, vì yêu thương dân chúng, đồng thời nhân nghĩa còn gắn với lòng yêu tự do, từ đó nhân nghĩa chính là lòng yêu nước. Đây chính là điểm mới lạ, văn minh của Nguyễn Trãi. Không dừng lại ở đó, Nguyễn Trãi còn đầy tự tin, bản lĩnh chứng minh và khẳng định chủ quyền lãnh thổ của dân tộc bản địa ta, ông không chỉ chứng minh và khẳng định trên phương diện cương vực chủ quyền lãnh thổ, mà còn chứng minh và khẳng định ở những phương diện mang chiều sâu, thuộc về vốn văn hóa truyền thống, truyền thống cuội nguồn của mỗi dân tộc bản địa : Như nước Đại Việt ta từ trước / … / Song hào kiệt đời nào cũng có. Ông sử dụng những từ ngữ rất là chuẩn xác : từ trước, vốn xưng, đã lâu, đã chia, cũng khác để khẳng định chắc chắn sự hiển nhiên, vốn có truyền kiếp của chân lí. Ông là người đã hoàn thành xong ý niệm về vương quốc, dân tộc bản địa, đây là một bước tiến không hề nhỏ so với bản tuyên ngôn độc lập trước đó. Trên cơ sở khẳng định chắc chắn chủ quyền lãnh thổ của dân tộc bản địa, Nguyễn Trãi đã vạch trần tội ác cũng như thủ đoạn xâm lược của chúng. Ông đã thật tài tình khi sử dụng những từ nhân, thừa cơ để vạch trần luận điệu bịp bợm, xảo trá của chúng phù Trần diệt Hồ. Chúng lấy cớ phù Trần diệt Hồ mà thực tiễn là để đàn áp, vơ vét gia tài, của cải của nhân dân ta. Chúng có những hành vi vô cùng dã man : Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn / Vùi con đỏ xuống hầm tai vạ ; thu thuế nặng nề : Nặng thuế khóa sạch không đầm túi, chúng gian ác đến mức còn không tha cho cả những sự vật vô tri : Tàn hại cả giống côn trùng nhỏ cây xanh, … Tội ác của chúng không chỉ khiến nhân dân căm hận mà trời đất cũng không tha thứ. Đọc từng câu thơ ta cũng thấy xót xa cho thân phận của dân cư khi phải chịu đựng ách áp bức của giặc Minh. Bởi vậy, những anh hùng hào kiệt bấy giờ sao hoàn toàn có thể khoanh tay đứng nhìn cảnh đồng bào ta phải đổ máu trước lũ giặc ngoại xâm. Người anh hùng Lê Lợi phất cờ khởi nghĩa trong khi còn gặp vô vàn khó khăn vất vả, nhưng bằng sự kiên trì, óc phán đoán sáng suốt ông đã dũng mãnh vượt qua mọi trở ngại ấy. Nghĩa quân anh hùng, quả cảm tiến đánh những vị trí khác nhau khiến quân địch sức cùng lực kiệt. Giọng văn, nhịp điệu đoạn thơ trở nên dồn dập, hứng khởi hơn khi nào hết : Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật, / Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay ; Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặm / Tốt Động thây chất đầy nội, nhơ để ngàn năm. Quân ta đã dành thắng lợi vang dội, điểm sáng ở đây chính là thắng lợi dựa trên tư tưởng nhân nghĩa : Đem đại nghĩa để thắng hung tàn / Lấy chí nhân để thay cường bạo. Ta giành thắng lợi, không hủy hoại quân địch đến tận cùng, mà vẫn chừa ra cho họ con đường sống : Họ đã tham sống sợ chết, mà hoà hiếu thực lòng / Ta lấy toàn quân là hơn, để nhân dân nghỉ sức / Chẳng những mưu kế kì diệu / Cũng là chưa thấy lâu nay. Vì nhân dân nên mới khởi nghĩa, trong cuộc khởi nghĩa nhân dân cũng chính là lực lượng nòng cốt. Đến khi tha cho quân địch cũng để nhân dân nghỉ sức. Nhắc đến nhân dân với vị trí quan trọng như vậy chỉ Open trong tư tưởng của Nguyễn Trãi. Nhân dân là cốt lõi trong tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi. Kết thúc bài đại cáo là lời ngợi ca, là tiếng lòng hoan hỉ công bố thắng lợi và chứng minh và khẳng định tính chất chính nghĩa của cuộc khởi nghĩa : Xã tắc từ đây vững chắc / Giang sơn từ đây thay đổi / Kiền khôn bĩ rồi lại thái / Nhật nguyệt hối rồi lại minh. Tác phẩm không riêng gì xuất sắc ở nội dung mà còn rực rỡ về nghệ thuật và thẩm mỹ. Tác phẩm được coi là áng văn chính luận mẫu mực, với bố cục tổng quan ngặt nghèo, lập luận tinh tế. Để tạo tiền đề tiến hành hàng loạt tác phẩm, Nguyễn Trãi đã nêu luận đề nhân nghĩa ngay khi mở đầu bài cáo, tiếp đến là vạch trần tội ác của quân địch ; buổi đầu kháng chiến gian lao và thắng lợi vẻ vang của ta ; ở đầu cuối là lời công bố thắng lợi, chứng minh và khẳng định sự chính nghĩa của cuộc kháng chiến. Để làm điển hình nổi bật tội ác của giặc ông đã khôn khéo sử dụng thẩm mỹ và nghệ thuật trái chiều tương phản : Người bị ép xuống biển dòng sống lưng mò ngọc, ngán thay cá mập, thuồng luồng trái chiều với Thằng há miệng, đứa nhe răng, máu mỡ bấy no nê chưa chán. Ngoài ra sử dụng những hình tượng giàu giá trị gợi tả, quyến rũ : Độc ác thay, trúc Nam Sơn không ghi hết tội, / Dơ bẩn thay, nước Đông Hải không rửa sạch mùi. Để vạch trần tội ác tàn khốc, hung tàn của quân địch. Giọng văn thống thiết, đau đớn, xót xa khi nói về thảm cảnh của nhân dân, lúc đanh thép, can đảm và mạnh mẽ khi kết tội quân địch. Với sự xuất sắc ở cả hai phương diện nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật, Bình Ngô đại cáo xứng danh là “ áng thiên cổ hùng văn ” của muôn đời. Tác phẩm là áng văn bất hủ về sức mạnh tự lực, tự cường của dân tộc bản địa trong quy trình đấu tranh chống lại quân xâm lược, đem lại sự an yên, niềm hạnh phúc cho nhân dân.

Bình Ngô đại cáo là áng thiên cổ hùng văn – Mẫu 4

Nhắc tới Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi, người ta nhớ ngay đến một văn kiện lịch sử dân tộc, một khúc tráng ca khải hoàn của một quốc gia đã trải qua những hai mươi năm khổ cực bởi ách đô hộ và cuộc chiến tranh chống giặc Minh. Tác phẩm là sự kết tinh của lòng yêu nước, ý chí đánh giặc quật cường của một dân tộc bản địa phải sống trong những ngày tháng đau thương, khổ nhục mà rất đỗi vinh quang. Thế nhưng bài cáo ấy đã được nhà văn kiệt xuất Nguyễn Trãi viết bằng thẩm mỹ và nghệ thuật chính luận đỉnh điểm, bậc thầy mà ít tác phẩm cùng thể loại ở thời trung đại có được. Để rồi Bình Ngô đại cáo xứng danh được gọi là áng “ thiên cổ hùng văn ”. Áng “ thiên cổ hùng văn ” tức là áng văn hùng tráng được lưu truyền đến cả nghìn đời. Để có được tên tuổi ấy, chắc như đinh yên cầu ở đó phải là một tác phẩm văn chương xuất sắc cả về nội dung lẫn nghệ thuật và thẩm mỹ. Đồng thời cũng kể phải đến những giá trị lịch sử vẻ vang, tư tưởng vĩ đại, có dấu ấn và ý nghĩa đến muôn đời. Nhưng có lẽ rằng, một tác phẩm hay hoàn toàn có thể lưu truyền đến được nghìn đời như vậy phải chạm đến được trái tim, xúc cảm của những thế hệ bao đời ; phải có ý nghĩa tư tưởng lớn lao tương thích với mọi thời đại … Bình Ngô đại cáo là một áng văn bất hủ như vậy. Đã trải qua bao nhiêu năm, nhưng chắc rằng dân tộc bản địa ta vẫn luôn tự hào khi có một bản hùng văn trang trọng như Bình Ngô đại cáo. Tác phẩm đã khơi dậy lòng yêu nước, lòng tự tôn dân tộc bản địa, khát vọng tự do, ý chí quật cường trên con đường đấu tranh bảo vệ quốc gia. Biết bao nhiêu xúc cảm mà Nguyễn Trãi đã để tràn lên ngòi bút. Có sự nhất quyết, vững trãi trong lời mở màn tiên phong :

Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.

Nhân nghĩa vốn là một tư tưởng đạo Nho, biểu lộ cách hành xử tốt đẹp giữa người với người, chẳng hề lạ lẫm. Nhưng bốn chữ yên dân, trừ bạo Nguyễn Trãi đã nâng nó lên một tầm cao mới, trở thành một lý tưởng xã hội, một đạo lý dân tộc bản địa đến muôn đời. Đâu có phải ở ngay thời gian ấy, giết giặc Minh để trừ bạo ngược mà bất kể kẻ ngang tàng nào gây họa đều phải diệt trừ để nhân dân được sống yên ổn, , ấm no. Ấy là nhân nghĩa bắt nguồn từ “ dân vi bản ”. Cho nên, ngay ở khúc mở màn này mới thấy có cả niềm gan góc, hiên ngang khi khẳng định chắc chắn chủ quyền lãnh thổ, độc lập dân tộc bản địa :

Như nước Đại Việt ta từ trước
…
Song hào kiệt đời nào cũng có.

Khí chất tự chủ được toát lên từ sự so sánh đầy mới lạ mà tiền lệ chưa từng có. Nó có giá trị hiển nhiên ở bất kể thời gian nào, cho bất kỳ dân tộc bản địa nào. Nhưng vào lúc ấy, cách khẳng định chắc chắn chủ quyền lãnh thổ với cường quốc bắc phương như thế là một đòn giáng chí mạng vào những kẻ đang thừa cơ gây họa so với dân tộc bản địa ta. Và còn có cả nỗi căm hờn, uất nghẹn với tội ác tày trời của bè lũ cướp nước và bán nước. Làm sao tất cả chúng ta hoàn toàn có thể quên những cảnh tượng đầy ám ảnh :

Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ

Suốt hai mươi năm bại nhân nghĩa, nát cả đất trời, từ con người thậm chí còn đến loài côn trùng nhỏ cây cối cũng đều bị tàn sát thương tâm. Tội ác ấy nước Đông Hải không rửa sạch mùi, trúc Nam Sơn không ghi hết tội, muôn đời chứng cớ còn ghi. Mỗi cảnh người, cảnh nhà, cảnh quốc gia đều tan hoang dưới lưỡi lê của loài khát máu … Làm sao tất cả chúng ta quên ? Nguyễn Trãi như chạm vào nỗi đau nhức nhối đến tận tim gan, xương tủy, mà hiển nhiên nhận ra biết bao quân địch, đâu chỉ giặc Minh trong suốt chiều dài lịch sử vẻ vang giữ nước cũng đều mang chân tướng của những kẻ bạo tàn. Vì thế mà một nỗi đau như làm trỗi dậy nhiều nỗi đau để rồi không được quên thiên chức phải bảo vệ quốc gia, đánh đuổi bè lũ kia. Hơn thế, có cả sự trăn trở, lo âu cho vận mệnh quốc gia với tấm lòng ái quốc, thương dân chứa chan. Không phải ngẫu nhiên Nguyễn Trãi dùng đến hơn hai mươi câu văn để nói về chủ tướng Lê Lợi. Một hình mẫu của bậc anh hùng bước ra từ đời sống của nhân dân. Từ xuất thân đến cách xưng hô đều rất thân thiện, Lê Lợi đau nỗi đau dân tộc bản địa như dân mình, căm thù và nung nấu quyết tâm trả thù giặc như dân mình, khát vọng vượt qua mọi khó khăn vất vả, gian nan để đánh giặc như dân mình. Từ đồng cảm, yêu dấu đến hành vi, vị lãnh tụ ấy đã biến yếu thành mạnh, lấy ít địch nhiều, phát minh sáng tạo ra những cách đánh xuất kì, mai phục từ từ tiến đến những thắng lợi vẻ vang. Nhưng đọc Bình Ngô đại cáo chắc như đinh ai cũng biết, quân ta thắng đâu chỉ bởi có những thuận tiện trên, mà còn bởi nhân dân bốn cõi một nhà, tướng sĩ một lòng phụ tử và luôn nêu cao ý thức :

Đem đại nghĩa để thắng hung tàn
Lấy chí nhân để thay cường bạo

Đại nghĩa, chí nhân – chẳng phải là mục tiêu, là ánh sáng soi rọi cho dân tộc bản địa ta lập những chiến công oai hùng sau đấy. Và muôn đời sau tư tưởng này vẫn mãi mãi trở thành ngọn đuốc cho niềm tin đấu tranh chính nghĩa của Đại Việt trước mọi quân địch. Hay cả khí thế sục sôi, kinh khủng của những ngày tháng kháng chiến oai hùng. Có lẽ chất hùng văn của bản đại cáo được biểu lộ rõ nhất ở đoạn tái hiện lại trang sử hào hùng của dân tộc bản địa trong cuộc kháng chiến chống quân Minh. Liên tiếp những trận đánh, liên tục những đợt phản công của ta cũng là liên tục những lần thất bại của quân địch. Xuất phát từ xứ Nghệ, xứ Thanh rồi đến Đông Đô, Thăng Long, khung cảnh mặt trận đầy quyết liệt sấm vang chớp giật, trúc trẻ tro bay, máu chảy thành sông, thây chất đầy nội, sắc phong vân phải đổi, ánh nhật nguyệt phải mờ. Ta cứ thế mà thừa thắng xông lên bẻ gãy từng họng kìm, chặn lại mọi ngả đường chi viện. Địch hiện lên trọn vẹn trái chiều với lúc xưa. Trước đó thằng há miệng, đứa nhe rang, máu mỡ bấy no nê chưa chán vậy mà giờ nghe hơi mà mất vía, nín thở cầu thoát thân, bêu đầu, bỏ mạng, bó tay để đợi diệt vong, trí cùng lực kiệt, thất thế, cụt đầu, bại trận tử trận, cùng kế tự vẫn, lê gối dâng tờ tạ tội, trói tay để tự xin hàng … Nguyễn Trãi đã tái hiện lại có vẻ như không bỏ sót, chân tướng quân địch hiện lên thật nhục nhã, thảm hại. Tuy nhiên điều tâm phục, khẩu phục trong thắng lợi của ta chính là ở con đường hiếu sinh mở ra cho giặc. Một lần nữa tư tưởng nhân nghĩa sáng ngời lại phát huy. Biết dừng đúng lúc, không dồn quân địch đến bước đường cùng, đó là đại nghĩa, chí nhân. Chiến thắng ấy mới trở thành bất tử, lịch sử một thời trong lịch sử dân tộc nước nhà. Âm vang của một thuở oai hùng cũng vì thế mà vang vọng đến ngàn năm. Cuối cùng cảm hứng vút lên thành lời ca đầy sang chảnh, hào sảng, niềm hạnh phúc, vui sướng vì quốc gia trọn vẹn độc lập, tự do. Giấc mơ về tự do nay đã trở thành hiện thực. Hẳn là người viết phải xúc động biết chừng nào !

Xã tắc từ nay vững bền,
Giang sơn từ đây đổi mới.
Kiền khôn bĩ rồi lại thái,
Nhật nguyệt hối rồi lại minh,
Muôn thuở nền thái bình vững chắc,
Ngàn thu vết nhục nhã sạch làu.

Quy luật của tồn vong, suy thịnh là như vậy, nhưng vẫn phải xuất phát từ sự đồng sức, đồng lòng của nhân dân tướng sĩ, từ kĩ năng trác việt của những bậc anh hùng, từ nền tảng trọng nhân nghĩa, chuộng tự do. Điểm tựa ấy có từ hàng trăm năm trước và vẫn trở nên vững chãi cho hàng trăm năm về sau mà bài cáo như một lời nhắc nhở. Đúng là Bình Ngô đại cáo, khúc khải hoàn ca, anh hùng ca sáng chói cả một thời đã quy tụ biết bao nhiêu xúc cảm vậy như thể tiếng chuông ngân vang, đồng vọng từ quá khứ dội về, hướng tất cả chúng ta ở thời đại nào cũng thấy tự hào, tự tôn. Nguyễn Trãi đã biến một văn kiện lịch sử dân tộc mang tính khô khan, cứng ngắc, đầy chất sắc lệnh, trở thành một áng hùng văn mê hồn, trong sáng và có giá trị đến ngàn đời. Nhưng ý nghĩa “ thiên cổ hùng văn ” của tác phẩm còn biểu lộ ở thẩm mỹ và nghệ thuật viết văn chính luận tài tình, kiệt xuất của Nguyễn Trãi. Điều đáng nhớ của Đại cáo bình Ngô là đã đưa nghệ thuật và thẩm mỹ viết văn chính luận trung đại đạt đến một trình độ mẫu mực, bậc thầy. Bản đại cáo hướng tới đối tượng người tiêu dùng là nhân dân bá tánh Đại Việt để công bố về nền độc lập sau thắng lợi giặc Minh. Tuy nhiên, cuộc chiến tranh không còn nhưng tính luận chiến của nó vẫn sáng tỏ. Nhà văn vẫn hướng một mực tới quân địch, tới thế lực cực cường mà bao đời nay luôn nhòm ngó. Nền độc lập là quyền bất khả xâm phạm, không riêng gì quân Lam Sơn đã bảo vệ thành công xuất sắc mà từ đời trước đến cả đời sau vẫn vậy. Nên bài cáo như một lần nữa chiến đấu trực diện với quân địch trên mặt trận ngoại giao. Chúng ta có rất đầy đủ những yếu tố tương ứng để xác lập chủ quyền lãnh thổ, đã kiên cường đứng lên chiến đấu để bảo vệ. Chiến thắng của ta là có thật, thất bại của quân địch không còn gì bàn cãi. Bản đại cáo vang lên như một lời phán xử ở đầu cuối tại TANDTC nhân nghĩa. Lời phán xử ấy đanh thép, hùng hồn khắc sâu vào tâm khảm người dân đất Việt mãi ngàn năm. Bên cạnh đó, bản đại cáo có một cấu trúc vô cùng ngặt nghèo. Xuất phát từ cơ sở lí luận nêu chân lý chính nghĩa muôn đời đến vạch trần tội ác trời không dung đất không tha của quân địch để nói lên thực tiễn cần phải đấu tranh để bảo vệ chân lý ấy. Nguyễn Trãi đã đặt nền móng vững chãi rồi từ từ xây những bức tường thành vững trãi về quy trình bảo vệ độc lập của nhân dân ta. Lối văn biền ngẫu được Nguyễn Trãi sử dụng rất tài tình. Sự đối xứng trong từng câu văn tích hợp với bút pháp tương phản, ước lệ đậm chất sử thi đã dựng nên một bức tranh trang trọng, oai hùng một thuở. Lập luận trong bài cáo đầy sắc bén khi lấy tư tưởng nhân nghĩa làm gốc. Mọi nội dung tiến hành đều dựa trên tư tưởng này. Vì vậy mới vạch trần được bộ mặt xảo trá, thâm độc của quân địch, mới thấy cuộc kháng chiến đầy khó khăn mà hào hùng của dân tộc bản địa là chính nghĩa. Cứ từ nhân nghĩa thì việc quốc gia được tự do là điều tất yếu mà thôi. Ngôn ngữ của bài cáo cũng là một trong những yếu tố tạo ra sự giá trị, vì giàu chất tạo hình, tạo nên phong phú sắc thái giọng điệu mang tới nhiều cảm hứng. Tuy nhiên một trong những yếu tố nữa để bản đại cáo mãi vĩnh cửu là phần văn bản dịch rất thành công xuất sắc, đã chuyển tải một cách nguyên vẹn cảm hứng từ văn bản gốc để những thế hệ sau cảm nhận được thuận tiện. Xin được mượn lời của nhà thơ Xuân Diệu để thay cho lời kết : “ Trước Lê Lợi, đã từng có thắng lợi oanh liệt đuổi sạch quân Nguyên xâm lược ở thời nhà Trần, sau thời Lê Lợi, sẽ có thắng lợi thần tốc của vua Quang Trung đánh đuổi 20 vạn quân Thanh xâm lược, nhưng trong văn học sử chỉ có một áng văn Bình Ngô đại cáo, bởi những lẽ : không có ba Nguyễn Trãi để viết ba áng văn khải hoàn mà lịch sử dân tộc yên cầu ở ba thời gian, mà chỉ có một Nguyễn Trãi đơn cử, hiệu Ức Trai, ở đầu triều Lê cùng với tài thao lược kinh bang tế thế, đã có cái thiên tài viết văn ”.

Bình Ngô đại cáo là áng thiên cổ hùng văn – Mẫu 5

Nếu thế kỉ XI lũ giặc Tống hồn xiêu phách lạc khi nghe âm hưởng của bài thơ thần Nam quốc sơn hà vang lên bên bến sông Như Nguyệt ; hay đến thế kỉ XX thực dân Pháp cũng chẳng còn cái cớ nào cho là “ khai hóa, mẫu quốc ” An Nam sau khi nghe những lời dõng dạc của Hồ Chí Minh trong bản Tuyên ngôn Độc lập, thì ở thế kỉ XV, sao tất cả chúng ta quên được áng “ thiên cổ hùng văn ” Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi. Ra đời sau thắng lợi giặc Minh của quân khởi nghĩa Lam Sơn, bài cáo đã vút cao ý thức độc lập dân tộc bản địa, ý thức yêu nước mãi còn ghi nhắc đến muôn đời. Cho mãi đến ngày này, Bình Ngô đại cáo vẫn là một bản tuyên ngôn độc lập của dân tộc bản địa mình. Một tác phẩm được coi là bản tuyên ngôn độc lập thì trước hết tác phẩm ấy phải viết trong hoặc sau một đại chiến. Nội dung của bản tuyên ngôn khi nào cũng có ba nội dung : khẳng định chắc chắn độc lập, chủ quyền lãnh thổ dân tộc bản địa ; công bố thắng lợi ; công bố độc lập. Đối chiếu với những tiêu chuẩn ấy, Bình Ngô đại cáo cung ứng không thiếu. Sau thắng lợi giặc Minh, vào mùa xuân năm 1428, thừa lệnh Lê Lợi, Nguyễn Trãi viết bài cáo để thông tin nền độc lập dân tộc bản địa, thắng lợi của khởi nghĩa Lam Sơn và công bố nền tự do sau hai mươi năm ròng rã ách đô hộ và cuộc chiến tranh. Vì thế khúc tráng ca bất diệt ấy lại trở thành một khúc khải hoàn về một kỉ nguyên mới của dân tộc bản địa, kỉ nguyên trọn vẹn độc lập, tự do. Bằng lối văn biền ngẫu uyển chuyển, giọng điệu đầy hào hùng, khí thế, Bình Ngô đại cáo đã mở màn với những lời khẳng định chắc chắn “ Đại Việt là quốc gia của tất cả chúng ta ” :

Như nước Đại Việt ta từ trước
…
Song hào kiệt đời nào cũng có.

Với thủ pháp liệt kê qua hàng loạt những yếu tố như : nền văn hiến, núi sông bờ cõi, phong tục, lịch sử vẻ vang và hào kiệt đã xác lập một cách toàn vẹn về nền độc lập của nước nhà. Còn nhớ trong Nam quốc sơn hà, Lý Thường Kiệt mới chỉ khẳng định chắc chắn bằng một phương diện đó là chủ quyền lãnh thổ, nhưng lại ở sách trời. Đến Đại cáo bình Ngô, Nguyễn Trãi đã nâng tầm chân lý độc lập lên nhiều phương diện rất đơn cử chứ không mơ hồ. Tuy nhiên sức thuyết phục trong cách khẳng định chắc chắn độc lập chủ quyền lãnh thổ này ở chỗ, nhà văn chính luận kiệt xuất ấy đem đặt trong thế so sánh giữa hai vương quốc Đại Việt với Đại Hán. Không xét đến những yếu tố lớn hay nhỏ, mạnh hay yếu, mà xét theo việc có hay không, thì cả năm yếu tố nhà văn chỉ ra hai quốc gia, hai dân tộc bản địa đều tương ứng. Cách chứng minh và khẳng định chân lý độc lập cho nên vì thế mà có giá trị cao hơn, vừa chắc như đinh vừa nâng tầm vị thế của dân tộc bản địa ta ngang hàng với dân tộc bản địa, vương quốc Đại Hán. Hơn nữa, những từ ngữ từ trước, đã lâu, đã chia, cũng khác, bao đời, … liên tục nhau càng nhấn mạnh vấn đề tới việc khẳng định chắc chắn nền độc lập, chủ quyền lãnh thổ ấy đã có từ rất lâu, cũng lâu như thể sự sống sót của đế cường phương bắc vậy. Bởi thế, bản đại cáo mở màn với lời khẳng định chắc chắn đầy đanh thép, chắc như đinh “ không hề chối cãi ” mà lịch sử dân tộc đã từng xem xét, còn ghi. Bình Ngô đại cáo đã ghi nhận một chân lý độc lập đầy tinh thần nhân nghĩa. Độc lập ấy có được không phải do thiên định mà do nhân định. Chính nhân dân bao đời là người đã thiết kế xây dựng nền độc lập. Bao xương máu đã đổ xuống, bao sự đồng cam cộng khổ, bao nhiêu mồ hôi, nước mắt của nhân dân cả nghìn năm. Vì thế đó là điều “ bất khả xâm phạm ”. Suốt cả sáu trăm năm khi quốc gia độc lập tự chủ, lần tiên phong chân lý chủ quyền lãnh thổ dân tộc bản địa được vang lên một cách dõng dạc, khí thế, tự hào đến vậy. Đó chính là nền móng vững trãi, là cơ sở pháp lý, lí luận xác đáng để Nguyễn Trãi liên tục lên án những kẻ bạo ngược đã cố ý xâm phạm chủ quyền lãnh thổ nước ta. Bản “ tuyên ngôn ” Bình Ngô đã đanh thép phán quyết tội ác của giặc Minh đã gieo rắc tai vạ cho dân ta trải suốt hai mươi năm trời. Từ thủ đoạn thâm độc đến những hành vi hung tàn, bạo tàn, trắng trợn mà Nguyễn Trãi đã viết trong căm hờn, uất nghẹn :

Độc ác thay trúc Nam Sơn không ghi hết tội,
Dơ bẩn thay nước Đông Hải không rửa sạch mùi.
Lẽ nào trời đất dung tha,
Ai bản thần nhân chịu được.

Vậy mà nén đau thương thành hành vi, cả dân tộc bản địa cùng đứng lên :

Nhân dân bốn cõi một nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phấp phới;
Tướng sĩ một lòng phụ tử, hòa nước sông chén rượu ngọt ngào.

Cả bản đại cáo là bài tráng ca, anh hùng ca về những chiến công hiển hách, vinh quang mà dân tộc bản địa đã chung sức, chung lòng làm ra được. Đúng là chỉ có chân lý độc lập tự do mới đem đến khí thế, khát vọng cháy bỏng như vậy. Nguyễn Trãi hẳn đã chờ, chờ suốt bao nhiêu năm để tự mình viết lên những khoảnh khắc lịch sử dân tộc chẳng khi nào quên ấy. Để hơn một lần ông chứng minh và khẳng định chắc như đinh đại chiến này, sự đồng khởi này là xuất phát từ chính nghĩa. Dùng sức mạnh đấm đá bạo lực của chính nghĩa để đập tan đấm đá bạo lực phi nghĩa. Chiến thắng giặc Minh năm xưa một lần nữa ghi thêm vào lịch sử dân tộc điếu phạt so với những kẻ bạo ngược, vi phạm chủ quyền lãnh thổ, tham công nên thất bại, thích lớn phải diệt vong. Cũng vì thế sau bao khó khăn mà vinh quang, dân tộc bản địa đã đã đón được “ trái ngọt ” :

Xã tắc từ đây vững bền,
Giang sơn từ đây đổi mới.
Kiền khôn bĩ rồi lại thái,
Nhật nguyệt hối rồi lại minh.
Muôn thuở nền thái bình vững chắc,
Ngàn thu vết nhục nhã sạch lầu.

Giọng thơ có phần thư thái nhưng vẫn vút cao, vang dội. Vững bền, thay đổi, vững chãi … là những lời công bố đầy hào sảng trong hân hoan, sung sướng. Quy luật của cuộc sống là vậy bĩ rồi lại thái, hối rồi lại minh, nhưng chắc như đinh trải qua được quy luật ấy là sự nỗ lực của cả dân tộc bản địa bao đời để giữ vững nền độc lập. Các hình ảnh xã tắc, giang sơn, kiền khôn, nhật nguyệt cứ tăng dần về độ lớn có sức mạnh ngoài hành tinh, có vẻ như mới đủ đo được cảnh thái bình. Chân lý độc lập cứ thế mà vang xa, vang rộng mãi. Nhưng Nguyễn Trãi vẫn không quên ơn nhờ có sự giúp sức, phù trợ của trời đất tổ tông khôn thiêng ngầm trợ giúp mới có hiệu quả thắng lợi to lớn như vậy. Lời công bố còn tiềm ẩn cả đạo lý uống nước nhớ nguồn. Bởi vậy mới nói, tác giả của bài cáo không chỉ năng lực trác việt mà đức độ cũng vô biên. Giá trị độc lập, chủ quyền lãnh thổ của bản đại cáo được thiết lập bởi những tư tưởng nhân văn, truyền thống cuội nguồn đạo lý nền tảng như vậy. Trước tác của Bình Ngô đại cáo vốn là một văn kiện lịch sử dân tộc và rồi tác phẩm còn được coi đó là một áng “ thiên cổ hùng văn ”, áng văn chính luận bất hủ. Nhưng dù ở giá trị nào cũng không hề phủ nhận những góp phần lớn lao của nó vào hệ tư tưởng độc lập dân tộc bản địa mang tầm vóc quốc tế. Tầm vóc lớn lao ấy của nó một lần nữa chứng minh và khẳng định đây là một bản tuyên ngôn độc lập đầy tự hào của dân tộc bản địa Nước Ta, bộc lộ lòng yêu nước thâm thúy muôn dân và khát vọng tự do của toàn trái đất.

Bình Ngô đại cáo là áng thiên cổ hùng văn – Mẫu 6

Trong văn trung đại Nước Ta, Nguyễn Trãi là nhà văn chính luận lỗi lạc hơn cả. Ông để lại khối lượng văn chính luận khá đồ sộ, trong đó Bình Ngô đại ​ cáo được coi là áng “ thiên cổ hùng văn ” bậc nhất trong văn học chữ Hán cổ xưa nước ta. Có thể hiểu “ thiên cổ hùng văn ” là áng văn hào hùng muôn đời. Trước Nguyễn Trãi, thời Lí Trần đã có những áng văn chính luận nổi tiếng như Chiếu dời đô ( Lí Công Uẩn ), Hịch tướng sĩ ( Trần Quốc Tuấn ). Nhưng chỉ đến Bình Ngô đại cáo, đặc thù hùng ca mới được biểu lộ một cách tổng lực từ nội dung tư tưởng đến những hình thức nghệ thuật và thẩm mỹ. Âm hưởng hùng tráng của sáng tác được khởi đầu từ chính nhan đề Bình Ngô đại ​ cáo. Đại cáo không phải là bài cáo thường thì mà là bài cáo mang đặc thù quốc gia trọng đại. Bình Ngô đại cáo là áng văn yêu nước lớn của thời đại, là bản tuyên ngôn về chủ quyền lãnh thổ độc lập dân tộc bản địa, bản cáo trạng tội ác quân địch, bản hùng ca về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Tính chất hùng tráng còn được biểu lộ trong qui mô, bố cục tổng quan của bài cáo. Dễ dàng nhận thấy Bình Ngô đại ​ cáo là áng văn đài, nội dung lớn, được chia làm bốn đoạn được đánh số như trong văn bản, mỗi đoạn đều có trọng tâm. Đoạn thứ nhất khẳng định chắc chắn tư tưởng nhân nghĩa và chân lí độc lập của dân tộc bản địa ; đoạn thứ hai tố cáo, lên án tội ác của giặc Minh ; đoạn thứ ba kể lại diễn biến đại chiến từ mở màn đến thắng lợi trọn vẹn, nêu cao sức mạnh của tư tưởng nhân nghĩa và sức mạnh của lòng yêu nước ; đoạn thứ tư công bố kháng chiến thắng lợi, rút ra bài học kinh nghiệm lịch sử dân tộc. Bình Ngô đại ​ cáo xứng danh là áng “ thiên cổ hùng văn ” còn bởi nó tiềm ẩn một tư tưởng lớn lao của Nguyễn Trãi. Xuyên suốt chiều dài tác phẩm là tư tưởng nhân nghĩa. Với Nguyễn Trãi, nhân nghĩa trước hết là yên dân, giúp dân trừ bạo, nhân nghĩa là chống xâm lược. Đạo quân vì dân chiến đấu chống giặc ngoại xâm cũng chính là đạo quân nhân nghĩa :

Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo…

Trên lập trường nhân nghĩa, Nguyễn Trãi đã trình diện tội ác của những thế lực phản động và bè lũ xâm lược :

Quân cuồng Minh thừa cơ gây hoạ,
Bọn gian tà bán nước cầu vinh.
Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn,
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ.

Chắc hẳn khi viết những dòng văn này, Nguyễn Trãi phải đau đớn và phẫn nộ lắm ! Tấm lòng nhân nghĩa của ông không hề dung thứ cho tội ác tày trời không hề lạnh nhạt trước tình cảnh muôn dân, bị đày đọa kinh khủng như vậy. Và càng xót thương muôn dân bao nhiêu, con người ấy lại càng mài sắc ý chỉ đấu tranh hủy hoại quân xâm lược bấy nhiêu. Lúc này, nhân nghĩa trở thành mục tiêu cho mọi hành vi của đội quân điếu phạt :

Đem đại nghĩa để thắng hung tàn,
Lấy chí nhân để thay cường bạo.

Chiến đấu vì đại nghĩa nên đạo quân Lam Sơn luôn là đạo quân bách chiến bách thắng. Sức mạnh của nghĩa quân Lam Sơn là sức mạnh của tư tưởng nhân nghĩa hợp nhất với sức mạnh của lòng yêu nước. Thế do đó, hai lần cất quân xâm lược nước ta cũng là hai lần giặc Minh nhận những đòn thua thảm bại :

Cứu binh hai đạo tan tành quay gót chẳng kịp;
Quán giặc các thành khốn đốn, cởi giáp ra hàng.
Tướng giặc bị cầm tù như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng;

Trước sự cầu xin tha tội của quân giặc, quân ta cũng không truy sát đến cùng mà thể lỏng trời ( … ) mở đường hiếu sinh. Thực chất, hành vi nhân nghĩa đó còn có cội nguồn từ tâm lý để dân được nghỉ ngơi dưỡng sức : Ta lấy toàn quân là hơn, để nhân dân nghỉ sức. Như vậy, nhân dân là động lực, là sức mạnh, là đích đến của mộc chiến và nhân nghĩa chính là tư tưởng bao trùm lên hàng loạt động lực, sức mạnh, mục tiêu đó. Có thể nói cả bài cáo là khúc ca hùng tráng về tư tưởng nhân nghĩa. Trong bài cáo, Nguyễn Trãi đã dựng lên bức tranh toàn cảnh cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Từ hình tượng đến ngôn từ, từ sắc tố đến âm thanh, nhịp điệu, tổng thể đều mang đặc thù bút pháp anh hùng ca. Chiến thắng của ta, sức mạnh của ta, sự thất bại thảm hại của quân giặc và khung cảnh mặt trận, tổng thể đều được biểu lộ bằng những hình tượng phong phú và đa dạng, phong phú, đo bằng sự lớn rộng, kì vĩ của vạn vật thiên nhiên :

– Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật,
Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay.
– Gươm mài đá, đá núi cũng mòn,
Voi uống nước, nước sông phải cạn.
– Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặm;
Tốt Động thây chất đầy nội, nhơ để ngàn năm.
– Ghê gớm thay sắc phong văn phải đổi,
Thảm đạm thay ánh nhật nguyệt phải mờ.

Về mặt ngôn từ, trong nguyên văn cũng như bản dịch, những động từ mạnh link với nhau thành những rung chuyển dồn dập, kinh hoàng. Các tính từ chỉ mức độ ở điểm tối đa tạo thành hai mảng trắng, đen trái chiều, bộc lộ khi thể thắng lợi của ta và sư thất bại của địch. Câu văn khi dài, khi ngắn, biến hoá linh động trên nên nhạc điệu dồn dập, sảng khoái. Âm thanh giòn giã hào hùng như sóng trào, bão cuốn. Đó là nhịp điệu của triều dâng, sóng dậy hết lớp này đến lớp khác :

Ngày mười tám…
Ngày hai mươi…
Ngày hăm lăm…
Ngày hăm tám…

Đó là nhịp của gió lay, bão giật, trận này tiếp nối đuôi nhau trận khác :

Gươm mài đá, / đá núi cũng mòn,
Voi uống nước, / nước sông phải cạn.
Đánh một trận, / sạch không kình ngạc,
Đánh hai trận, / tan tác chim muông…

Chính bút pháp nghệ thuật đậm chất anh hùng ca này kết hợp với tư tưởng lớn lao, vĩ đại đã mang đến tính hùng tráng cho Bình Ngô đại​ cáo, đưa bài cáo lên vị trí “thiên cổ hùng văn”.

Sau Bình Ngô đại cáo, văn học trung đại còn Open nhiều áng văn nghị luận khác nhưng có lẽ rằng không sáng tác nào vượt lên được nó ở đặc thù hùng tráng đó. Đọc áng “ thiên cổ hùng văn ” này, tất cả chúng ta mới phần nào cảm nhận được sức mạnh hơn mười vạn quân từ mỗi trang nghị luận của nhà tư tưởng, nhà văn kiệt xuất Nguyễn Trãi. Đăng bởi : trung học phổ thông Nguyễn Đình Chiểu Chuyên mục : Tài Liệu Lớp 10

Source: https://thoitrangredep.vn
Category: Người Mẫu