Tiếp cận ‘‘Một Sức khoẻ Duy nhất’’: Công cụ tối ưu ngăn ngừa dịch bệnh

Y TẾ – THIÊN NHIÊN

Đại dịch Covid-19 khiến toàn hành tinh chao đảo từ hơn nửa năm nay. Hàng loạt những nền kinh tế tài chính số 1 quốc tế với những công nghệ tiên tiến, kỹ thuật phương tiện đi lại hùng hậu, rơi vào suy thoái và khủng hoảng. Vì sao xã hội loài người lại lúng túng đến như vậy trước con virus nhỏ bé ?

Quảng cáo

Nhiều nhà khoa học nhấn mạnh vấn đề : việc thiếu một tiếp cận tương thích để đối phó với dịch bệnh từ gốc là nguyên do trực tiếp. Trong thời hạn gần đây, giới khoa học và hoạt động chủ trương ngày càng nói nhiều hơn đến tiếp cận « One Health » ( hay Une seule santé / Một Sức khỏe Duy nhất ), như một phương tiện đi lại « tối ưu » được cho phép ngăn ngừa những đại dịch trong tương lai. Mục Theo dòng thời sự của RFI tổng hợp thông tin về chủ đề này .* * *

1 – Tiếp cận « One Health » là gì ?

Khái niệm « One Health » ( hay Một Sức khỏe Duy nhất ) cho đến nay còn rất ít được đại chúng biết đến, cũng như rất ít được đưa vào chủ trương của những vương quốc. Tiếp cận « One Health » sinh ra gần 20 năm về trước trong toàn cảnh đại dịch viêm phổi cấp SRAS, bùng lên tại Trung Quốc. Năm 2004, Tổ chức Bảo vệ Thiên nhiên ( Wildlife Conservation Society ) đặt những nền móng tiên phong cho tiếp cận này, trong một hội thảo chiến lược quốc tế, với cương lĩnh « Các nguyên tắc Manhattan » .Cuối những năm 2010, tiếp cận này chính thức được ba định chế quốc tế xác lập trải qua một thỏa thuận hợp tác. Ba định chế là Tổ chức Y tế Thế giới ( WHO ), Tổ chức Thế giới về Sức khỏe Động Vật ( OIE ) và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hiệp Quốc ( FAO ) ( « L’approche ‘ ‘ One Health ’ ’, un outil pour prévenir les prochaines pandémies », Le Monde, ngày 24/08/2020 ) .Một cội nguồn của tiếp cận « Một Sức khỏe Duy nhất » là khái niệm « Một nền y học », do nhà dịch tễ học người Mỹ Calvin Schwab, khởi xướng năm 1984. Khái niệm Một nền y học nhấn mạnh vấn đề đến những mối liên hệ qua lại mật thiết giữa y học về người và y học về động vật hoang dã ( thú y ) .Theo một thống kê, trên tổng số 1.407 mầm bệnh lây nhiễm đến người, có khoảng chừng 58 % có nguồn gốc từ động vật hoang dã, trong đó một phần tư có năng lực biến thành dịch và đại dịch, như những virus Influenza, Ebola hay những loài virus corona. Hơn 73 % những bệnh truyền nhiễm mới nổi lên có nguồn gốc động vật hoang dã ( « Le concept « One Health » doit s’imposer pour permettre l’anticipation des pandémies », The Conversation, ngày 24/06/2020, của nhà dịch tễ học Eric Muraille – Đại học ULB Bỉ và nhà vi sinh học Jacques Godfrod, ĐH University of Tromsø, Na Uy ) .Đối với Viện nghiên cứu và điều tra Nông nghiệp, Lương thực và Môi trường Pháp ( INRAE ), trong một kế hoạch hành vi công bố đầu năm 2020, tiềm năng số một của tiếp cận Một Sức khoẻ Duy nhất là chỉ ra mối liên hệ mật thiết giữa việc thiên nhiên và môi trường, đa dạng sinh học bị suy thoái và khủng hoảng, hủy hoại và sự Open những bệnh lây nhiễm có nguồn gốc động vật hoang dã ( trên Science et Avenir, ngày 14/07/2020 ) .

2 – Vì sao tiếp cận này lại quan trọng để ngăn ngừa các đại dịch ? 

Bài viết trên Le Monde dẫn lại quan điểm của giám đốc quản lý và điều hành của Chương trình Môi trường Liên Hiệp Quốc ( PNUE ), bà Inger Andersen, theo đó, để phòng ngừa được những đại dịch, « cần phải thừa nhận mối liên hệ mật thiết giữa sức khỏe con người, sức khỏe động vật hoang dã và sức khỏe thiên nhiên và môi trường » và « có phản ứng kịp thời » khi phát hiện những tín hiệu không ổn định .

Cuộc khủng hoảng y tế hiện nay phơi bày ra ánh sáng các tương tác mật thiết giữa thế giới tự nhiên hoang dã, việc đa dạng sinh học bị hủy  hoại với sức khỏe cộng đồng.  Virus corona gây bệnh Covid-19 là một virus có nguồn gốc động vật hoang dã, như đa số virus gây bệnh dịch khác. Mà, từ hàng chục năm nay, tần suất xuất hiện các dịch bệnh, đặc biệt các dịch có nguồn gốc từ động vật, tăng vọt. Hoạt động công nghiệp hóa, dân cư tăng mạnh, các hoạt động gây tổn hại cho đa dạng sinh thái, gây biến đổi môi trường nói chung (đặc biệt là phá rừng), là các tác nhân làm gia tăng xuất hiện và tái xuất hiện các dịch bệnh có nguồn gốc động vật. 

Nhóm đảm nhiệm mạng y khoa nổi tiếng The Lancet, trong một bài viết hồi tháng 5/2020, chứng minh và khẳng định tiếp cận « Một Sức khỏe Duy nhất là điều kiện kèm theo cơ bản để bảo vệ một tương lai an lành, bền vững và kiên cố cho hành tinh » và đạị dịch Covid-19 kinh hoàng đang diễn ra lại càng cho thấy giá trị của tiếp cận mới này. Báo cáo mới gần đây của Tổ chức Môi trường của Liên Hiệp Quốc ( PNUE ) và Viện Nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế ( ILRI ) ( có trụ sở tại Nairobi ) chứng minh và khẳng định One Health là « giải pháp tối ưu » để đối phó với rủi ro tiềm ẩn bệnh có nguồn gốc động vật hoang dã truyền sang người .

3 – Những ví dụ thành công cụ thể của tiếp cận này ? 

Bài tổng thuật trên Le Monde cho biết trên trong thực tiễn, còn rất ít tổng kết về những gì đã làm được trong nghành tiếp cận « Một Sức khoẻ Duy nhất ». Trong báo cáo giải trình nói trên, Tổ chức Môi trường của Liên Hiệp Quốc ( PNUE ) và Viện Nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế ( ILRI ) đã nêu ra 1 số ít ví dụ về thành công xuất sắc đáng kể của tiếp cận này, đặc biệt quan trọng trong việc chống bệnh dại tại Serengeti, ở Tanzania, châu Phi, hay hiểu được chính sách của việc lây truyền bệnh sốt thung lũng Rift, ảnh hưởng tác động đặc biệt quan trọng đến khu vực miền đông châu Phi .Một bài báo trên tạp chí Veterinary Science cho biết tác dụng hợp tác, giữa những bác sĩ, bác sĩ thú y, nhà sinh học, nhà sinh thái xanh, những định chế về y tế công, trong việc xác lập nguồn gốc của bệnh sán máng ( bilharziose ), Open năm 2013, tại hòn đảo Corse, một căn bệnh vốn thường gặp tại những xứ nhiệt đới gió mùa, cận nhiệt đới .Theo nhà sinh học Delphine Destoumieux-Garzon, giám đốc điều tra và nghiên cứu tại CNRS, cho đến nay, tiếp cận Một Sức khoẻ Duy nhất « tập trung chuyên sâu nhiều nhất » vào việc những bệnh có nguồn gốc động vật hoang dã được truyền sang xã hội con người trải qua loài muỗi. Trong ba mắt xích của tiếp cận « Một Sức khoẻ Duy nhất » ( ba mắt xích Sức khoẻ động vật hoang dã – Sức khoẻ người và Sức khoẻ môi trường tự nhiên ), thì Sức khoẻ thiên nhiên và môi trường được điều tra và nghiên cứu ít hơn cả. Quan hệ giữa Sức khỏe người và Sức khỏe động vật hoang dã tương đối dễ xác lập hơn .Nhưng bất luận việc sơ kết những thành công xuất sắc thế nào, theo bà Coralie Martin, nhà ký sinh học ( Iserm và Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Pháp ), tiếp cận One Health vẫn là một tiếp cận hữu dụng, được cho phép « thôi thúc những trao đổi và có được cái nhìn toàn diện và tổng thể về yếu tố dịch bệnh » .

4 – Các trở lực chính đối với tiếp cận này là gì ? 

Các chuyên ngành khoa học bị xét lẻ, thiếu phối hợp là nguyên do chính. « Đối tượng cản trở chính so với sự tăng trưởng của tiếp cận One Health đã được xác lập rõ : đó là những ranh giới ( cứng ngắc ) giữa những chuyên ngành khoa học rất khó vượt qua » ( theo Le Monde 24/08/2020 ). Theo nhà sinh học Pháp Delphine Destoumieux-Garzon, cho đến nay, trong nghành nghề dịch vụ này, « ngành y vẫn ở vị thế thống trị so với những khoa học khác. Trong giới điều tra và nghiên cứu, tính liên ngành đang không được xem trọng. Điều quan trọng trước hết là phải trở thành một ‘ ‘ chuyên viên lớn ’ ’ ( trong một nghành nghề dịch vụ riêng ). Tuy nhiên, điều này cũng đang đổi khác, đặc biệt quan trọng so với thế hệ những nhà nghiên cứu trẻ » .Tổng giám đốc Viện Nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế ( ILRI ), Jimmy Smith, hồi đầu tháng 7, đã nhiều lần nhấn mạnh vấn đề đến mệnh lệnh phải vượt qua những rào cản giữa những chuyên ngành khoa học, để kiến thiết xây dựng một tiếp cận liên ngành về « One Heath / Một Sức khỏe Duy nhất ». Ông lý giải : để đối phó với những đại dịch, phải phối hợp mật thiết với nhau, từ những làng mạc hẻo lánh đến những định chế quốc tế, phối hợp xuyên biên giới, và cũng như phối hợp những chuyên ngành khoa học » .Viện Nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế ILRI và Tổ chức Môi trường Liên Hiệp Quốc lôi kéo lập ra « một mạng lưới hệ thống toàn thế giới cảnh báo nhắc nhở sớm, để hoàn toàn có thể nhận dạng và ngăn ngừa bệnh trước khi chúng trở thành dịch ». Để làm được việc này « phải có sự phối hợp của giới thú y, giới quản trị y tế, giới bác sĩ, và giới thiên nhiên và môi trường, để tiếp đón và kịp thời nghiên cứu và phân tích những thông tin từ thực địa, ngay sau khi thu nhận được ». Việc nhận dạng những mầm bệnh và hiểu được chúng lưu truyền ở đâu, vì sao, sẽ mang lại những thông tin tối thiết yếu cho việc ngăn ngừa dịch bệnh kịp thời. Tuy nhiên, theo nhà sinh học Delphine Destoumieux-Garzon, giải pháp thao tác chuẩn mực, cơ bản nói trên lúc bấy giờ « đang bị coi thường và không được góp vốn đầu tư » .Bên cạnh việc vượt qua những rào cản giữa ngành khoa học trình độ, trên thực tiễn, để tiếp cận Một Sức khỏe Duy nhất được thực thi thoáng đãng, giới chính trị phải vào cuộc. Giám đốc nghiên cứu và điều tra về sinh học CNRS, Delphine Destoumieux-Garzon, nêu ví dụ, nếu muốn ngừng những hoạt động giải trí chăn nuôi theo lối công nghiệp, có rủi ro tiềm ẩn gây dịch, thì bộ Nông Nghiệp phải đối thoại với bộ Y Tế ví dụ điển hình. Và việc điều tra và nghiên cứu về thực trạng thiên nhiên và môi trường vạn vật thiên nhiên bị hủy hoại không chỉ tương quan đến những ngành khoa học tự nhiên, mà cả những ngành khoa học về xã hội, kinh tế tài chính, văn hoá và chính trị … .Trong một cuộc vấn đáp phỏng vấn Le Monde, nghị sĩ Pháp Loïc Dombreval ( đảng cầm quyền Cộng Hòa Tiến Bước ), nguyên là bác sĩ thú y, cho biết ông sẽ tổ chức triển khai một hội nghị tại Quốc Hội Pháp, vào tháng 10 tới, nhằm mục đích tranh luận về một quy mô chuyên gia chính phủ liên ngành về tiếp cận Một Sức khoẻ Duy nhất, tựa như như quy mô GIEC – nhóm chuyên viên liên chính phủ quốc tế về Biến đổi khí hậu .

Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí

Đăng ký

Tải ứng dụng RFI để theo dõi hàng loạt thời sự quốc tế

Download_on_the_App_Store_Badge_VN_RGB_blk_100217

google-play-badge_vi

Source: https://thoitrangredep.vn
Category: Sức Khỏe