Adidas en Puma: twee broers en een ruzie

De sportmerken Adidas en Puma kennen een bijzondere geschiedenis. In de jaren 1940 kregen de twee Duitse broers Adolf en Rudolf Dassler, die samen de Dassler Schuhfabrik runden, ruzie. Hierna richtte Rudolf een nieuwe sportmerk op: Puma. Adolf ging verder met zijn eigen schoenen en stichtte het merk Adidas.

Enkele jaren na de Eerste Wereldoorlog, in 1920, begon de Duitse schoenenmaker Adolf (Adi) Dassler (1900-1978) met het maken van schoenen in Herzogenaurach, vlakbij Neurenberg in de deelstaat Beieren. In 1924 liet hij zich samen met zijn broer Rudolf Dassler (1898-1974) als bedrijf registeren onder de naam Gebrüder Dassler Schuhfabrik. Ze focusten zich op het maken van sportschoenen.

De schoenenfabriek van de Dasslers behaalde al snel successen. Zo droeg de meerderheid van de Duitse sporters op de Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam hun schoenen en haalde Lina Radke (1903-1983) tijdens de 800 meter een gouden medaille op Adidas-schoenen. En tijdens de beruchte Olympische Spelen van 1936 in Berlijn droeg de zwarte topatleet Jesse Owens ook Adidas-schoenen. Hij won er maar liefst vier gouden medailles mee. Dit tot grote frustratie van Adolf Hitler, die, maar dat was van tevoren al bepaald, Owens niet de hand schudde. Minder bekend is dat Hitler tijdens deze Spelen alleen Duitse atleten de hand schudde en nooit specifiek geweigerd heeft om Jesse Owens te feliciteren. Jesse Owens merkte hierover later op:

Ik werd niet uitgenodigd om Hitler de hand te schudden, maar ik werd ook niet uitgenodigd op het Witte Huis om de president de hand te schudden.

De breuk: Puma ontstaat

Beide broers Dassler sloten zich na de machtsovername van Adolf Hitler in 1933 aan bij diens NSDAP. Tegen het einde van de oorlog, vanaf 1944, werd Dasslers schoenenfabriek door de Duitse Wehrmacht gebruikt als wapenfabriek. Er werden Franse dwangarbeiders tewerkgesteld, die gevreesde anti-tankwapens, bekend geworden als Panzerschrecks, moesten maken. Kort na de Tweede Wereldoorlog namen beide broers afscheid van elkaar. De reden van de breuk is niet helemaal duidelijk, maar de oorlog speelde hierin zeker een rol.

Toen Adi en zijn vrouw in 1943 in een schuilkelder zaten waar ook Rudi en zijn vrouw naar binnengingen, riep Adi uit:

De vuile klootzakken zijn weer terug…

Volgens deze anekdote bedoelde Adi de geallieerde troepen, maar Rudi – die net binnenkwam – dacht dat het over hem en zijn familie ging. Toen Rudi een oproep kreeg voor militaire dienst, vermoedde hij dat Adi en diens vrouw hier achter zaten om hem weg te werken. Een arrestatie vanwege het verlaten van zijn post maakte de verdenking richting Adi nog sterker. Kort na de oorlog werd Rudi Dassler opnieuw gearresteerd, ditmaal door de geallieerden die vermoedden dat hij voor de Waffen SS en/of Gestapo had gewerkt. Rudi beweerde later dat een rapport dat hij van een Amerikaanse onderzoeksofficier had gekregen, bevestigde dat Adi Dassler hem had verlinkt. Hierna zat Rudi enige tijd in een krijgsgevangenenkamp, terwijl Adi Dassler begon met de wederopbouw van hun schoenenfabriek, door Adidas-schoenen aan Amerikaanse GI’s te verkopen…

Gescheiden wegen vanaf 1949

In 1948 vond de breuk plaats. De broers besloten niet meer samen verder te gaan, deelden hun bedrijf op en verdeelden ook de werknemers en gingen elk hun eigen gang. Rudolf begon een eigen schoenenfabriek aan de andere kant van de rivier Aurach, in dezelfde stad. Hij noemde zijn fabriek eerst Ruda, een combinatie van de eerste twee letters van zijn voor- en achternaam. Nog datzelfde jaar veranderde hij de bedrijfsnaam in Puma Schuhfabrik Rudolf Dassler.

Op 18 augustus 1949, inmiddels 49 jaar, liet Adi Dassler het bedrijf Adi Dassler adidas Sportschuhfabrik registeren. Vanaf dit moment werden de schoenen bekend onder de merknaam Adidas, een eponiem van Adi Dassler. Het bedrijf stond nog steeds in Herzogenaurach en telde op dat moment in totaal 47 werknemers. Nog diezelfde dag liet Dassler een schoentype patenteren dat furore zou maken: de beroemd geworden Adidas met de drie witte strepen erop.

In de tweede helft van de jaren 1950 maakte met name Adidas een enorme boost door. Niet alleen omdat de Duitsers meer te besteden kregen door het Wirtschaftswunder, maar vooral doordat het West-Duitse voetbalelftal – dat Adidas-voetbalschoenen droeg – in 1954 het wereldkampioenschap voetbal won door het onverslaanbaar geachte Hongarije op de knieën te dwingen. Maar ook Puma had dat jaar iets om trots op te zijn. In mei 1954 werd Hannover 96 kampioen van de Bundesliga. De meeste Hannover-spelers droeg Puma-voetbalschoenen van het type ‘Brasil’.

In 1966 werd de Portugese voetballer Eusebio, die op Puma-schoenen speelde, topscorer op het WK-voetbal in Engeland. Bijzonder was verder de futuristische Adidas-schoen voor atleten uit 1984, waarin een computersysteem zat verwerkt dat de atleet van statistisch data voorzag.

Vriendschappelijk potje voetbal in 2009

De antipathie tussen de broers Dassler was én bleef groot: tijdens hun leven hebben ze hun conflict niet meer uitgepraat. Beide broers liggen op een uithoek op dezelfde begraafplaats, zo ver mogelijk uit elkaar… Pas in september 2009 kwam het weer een beetje goed tussen Puma en Adidas. In de krant Telegraph stond toen te lezen hoe twee teams met personeel van enerzijds Puma en anderszijds Adidas een vriendschappelijk potje voetbal speelden, die ondanks de uitslag geen winnaar mocht opleveren:

The two firms played a friendly football game to symbolise the end of six decades of rivalry sparked by a family row that not even death reconciled. The grudge match to end them all ended on Monday night with a 7-5 win to…no-one.

Ook interessant: Voetbal tijdens de Tweede Wereldoorlog

Boek: Kwaad Bloed – De rivaliteit tussen twee broers en hun multinationals Adidas en Puma

Korte video over Adolf Dassler en Adidas

Bronnen

Boeken
Barbara SMit, Kwaad Bloed. Over de rivaliteit tussen twee broers en hun multinationals Adidas en Puma (Amsterdam: Bakker, 2009).

Internet
-https://www.adidas-group.com/en/group/history/
-https://about.puma.com/en/this-is-puma/history
-https://www.sportgeschiedenis.nl/nieuws/2016/02/zelfs-jesse-owens-geloofde-in-de-mythe-van-jesse-owens/
-https://www.spiegel.de/einestages/firmengeschichte-a-948109.html
-https://fortune.com/2013/03/22/the-hatred-and-bitterness-behind-two-of-the-worlds-most-popular-brands/
-https://de.wikipedia.org/wiki/Adidas
-https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/germany/6216728/Adidas-and-Puma-bury-the-hatchet-after-60-years-of-brothers-feud-after-football-match.html