Như một ô cửa / mở tới tình yêu

( Đề tuyển sinh 10 năm 2019, tphcm )Bàn về nguồn gốc của văn chương, nhà phê bình văn học Hoài Thanh đã đưa ra Tóm lại cho câu truyện về một thi sĩ Ấn Độ khóc thương một con chim bị thương rơi xuống bên chân mình, như sau : Tiếng khóc ấy, dịp đau thương ấy chính là nguồn gốc của thi ca ! ( Ý nghĩa văn chương ) .

Câu chuyện có thật hoặc không có thật, nhưng kỳ lạ thay, người ta vẫn có thể cảm nhận quả tim của chàng thi sĩ mãi mãi hòa cùng một nhịp với sự run rẩy của con chim sắp chết, để tiếng thơ cứ gieo vào lòng người đọc những hạt mầm, hoa trái của cảm xúc. Có lẽ ai cũng từng có những trải nghiệm thú vị đó khi đến với thơ ca. Quả thật, mỗi bài thơ hay sẽ Như một ô cửa / mở tới tình yêu! Một trong những tác phẩm xứng đáng là thi ca có thể đem lại cho ta những rung động sâu xa, đó là bài thơ Con cò của Chế Lan Viên.                    

Vâng, thế nào là Như một ô cửa / mở tới tình yêu ? Bạn muốn bước vào trong một ngôi nhà, một tòa thành tháp, một hoàng cung ư ? Hãy đến bên, gõ cửa và chờ đón, nếu cánh cửa mở ra, bạn đã được nghênh đón. Nhà phê bình văn học Hoài Thanh – Hoài Chân trong Thi nhân Nước Ta đã viết : Mỗi bài thơ hay là một cánh cửa mở cho tôi đi vào một tâm hồn … Mỗi bài thơ cũng như một ngôi nhà, tòa thành tháp, hoàng cung có những ô cửa để người đọc chờ đón, khám phá, mày mò, phiêu du. Nếu mở được cánh cửa đó, bạn sẽ cảm nhận được khoảng trống huyền bí bên trong ô cửa. Những gì bạn vừa nhìn thấy, đó chính là tình yêu ! Tình yêu ở đây là những tình cảm, cảm hứng sâu kín trong tâm hồn mỗi người. Là toàn bộ những gì mà bài thơ khơi gợi lên trong ta. Đó hoàn toàn có thể là sự đồng cảm với nỗi nhớ nhung của người cháu ở chân trời xa gửi về người bà thân thương chốn quê nhà ( Bếp lửa – Bằng Việt ). Đó hoàn toàn có thể là xúc cảm chân thành của người nông dân tạm rời xa mảnh ruộng, gian nhà … lên đường theo tiếng gọi tổ quốc ( Đồng chí – Chính Hữu ). Đó hoàn toàn có thể là tình cảm yêu thương biết mấy tiếng cười tươi tắn sôi sục của những chàng trai lái xe không kính băng qua lửa đạn ( Bài thơ về tiểu đội xe không kính – Phạm Tiến Duật ). Đó hoàn toàn có thể là sự đồng điệu cùng tác giả trước mùa xuân lộng lẫy, biêng biếc trên cành hoa tím ( Mùa xuân nho nhỏ – Thanh Hải ) … .Vậy, mỗi bài thơ hay là một ô cửa đưa ta đến với tình yêu. Còn ô cửa tình yêu trong bài thơ Con cò của Chế Lan Viên có gì rực rỡ ? Bằng sức mạnh của liên tưởng, tưởng tượng độc lạ, đậm chất suy tưởng và triết lý thâm thúy, nhà thơ đã khai thác và tăng trưởng hình ảnh con cò trong ca dao, trong lời ru của mẹ. Từ đó gieo vào lòng ta tình mẹ bát ngát và ý nghĩa thiêng liêng và ý nghĩa ngọt ngào của những lời ru .Mở đầu bài thơ, lời thơ cất lên êm ái, uyển chuyển như cánh cò bay :Con còn bế trên tayCon chưa biết con còNhưng trong lời mẹ hátCó cánh cò đang bayLời ru ấy cứ thấm dần vào tâm hồn con, ngọt ngào, âu yếm, trở thành bầu sữa ý thức thanh khiết. Con tiếp đón những giai điệu đó bằng bản năng, bằng vô thức. Con chưa hiểu và chưa cần hiểu những tuổi thơ của con không hề thiếu lời ru với những cánh cò ấy .Những cánh cò thân thiện, thân thương, quen thuộc lắm. Những câu thơ bắt nguồn từ ca dao được vận dụng một cách phát minh sáng tạo, làm cho nó trở nên tươi mới : Con cò bay la, con cò bay lả, con cò xa tổ, con cò ăn đêm, cò gặp cành mềm, cò sợ xáo măng … gợi khoảng trống rất lâu rồi từ khung cảnh làng quê êm đềm, thanh thản đến chốn quay quồng mưu sinh nơi kẻ chợ. Hình ảnh con cò tượng trưng cho những người lao động chân lấm tay bùn. Ở đây là người phụ nữ chịu thương chịu khó, khó khăn vất vả nuôi con. Cuộc đời mẹ hoàn toàn có thể có lắm truân chuyên, nguy hiểm, buồn tủi, nhưng con sẽ luôn được bình yên, che chở trong vòng tay của mẹ .Ngủ yên ! Ngủ yên ! Cò ơi chớ sợ !Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng !Những dấu chấm cảm đong đầy tình thương yêu, trìu mến. Nghe tiếng ru ấm êm, quen thuộc của mẹ, em bé nào chẳng cảm thấy được ấp ủ, vỗ về :Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủSữa mẹ nhiều con ngủ chẳng phân vân .Những câu thơ như có hương thơm ngọt ngào của dòng sữa mẹ, rót vào tâm hồn bé, cho bé giấc ngủ trong sáng, nhẹ nhõm, bình yên. Lời ru không chỉ là tình yêu của mẹ mà còn là làn điệu dân tộc bản địa, nuôi dưỡng tâm hồn của bé .Từ trong lời ru của mẹ, cánh cò sẽ đi vào tiềm thức tuổi thơ, trở thành dấu ấn thiêng liêng kỳ diệu trong tâm hồn và sẽ theo con trong suốt cuộc sống, trên mỗi chặng đường đời. Bằng phép nhân hóa, liên tưởng, tưởng tượng độc lạ, cánh cò như bay ra từ trong ca dao, quấn quýt bên vành nôi của bé :Ngủ yên ! Ngủ yên ! Ngủ yên !Cho cò trắng đến làm quenCò đứng ở quanh nôiCò vào trong tổCon ngủ yên thì cò cũng ngủCánh của cò, hai đứa đắp chung đôi .Nhịp thơ 2/2/2 phối hợp với điệp ngữ ngủ yên, ngủ yên … tạo âm hưởng uyển chuyển êm ái như nhịp đưa nôi và giọng điệu vỗ về của mẹ. Mẹ trở thành người bạn đáng yêu của bé, trò chuyện cùng bé, tưởng tượng cùng bé. Chiếc nôi xinh cũng là tổ ấm của cò, là quốc tế riêng, dễ thương và đáng yêu, ngộ nghĩnh của đôi bạn nhỏ. Có thể tưởng tượng mẹ và bé như đôi cò trắng thân thương gối đầu bên nhau. Cò xoải cánh hay đó chính là đôi cánh tay của mẹ ôm ấp làm chăn cho hai đứa đắp chung đôi ? Ấm áp làm thế nào, trong vòng tay mẹ, bé nghe mẹ hát, rồi thiu thiu ngủ và mỉm cười trong mơ .Rồi tương lai cánh cò lại cùng bé lớn lên đi học :

Mai con lớn, con theo cò đi học

Cánh trắng cò bay theo gót đôi chânBé lớn lên thành cậu học trò nhỏ. Mẹ vẫn là cánh cò trắng, đưa con đi học. Cánh cò nâng bổng, quạt mát tham vọng của con :Lớn lên, lớn lên, lớn lênCon làm gì ?Con làm thi sĩ !Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉTrước hiên nhàVà trong hơi mát câu văn …Dấu chấm lửng làm âm hưởng câu thơ như ngân vang, bay xa, miêu tả những liên tưởng, tham vọng đang trôi chảy trong tâm hồn. Chỉ là tham vọng thôi nhưng con rất tự tin và dứt khoát : Con làm thi sĩ ! Chao ôi, tham vọng đẹp ! Đủ thấy những làn điệu trầm bổng, êm ái của lời hát ru kỳ diệu biết bao ! Nó trở thành máu thịt nuôi dưỡng tâm hồn con, chảy mãi trong tâm thức, là hành trang cho con vào đời. Trang thơ văn của con chắc như đinh dạt dào hơi mát trong trẻo, tươi tắn, chứa chan tình người, tình đời bởi mang âm hưởng tha thiết của lời mẹ ru .Vâng, cò là bạn cùng ăn, cùng ngủ, cùng học, cùng chơi đùa, cùng con tham vọng, trưởng thành. Và giờ đây cò là bà mẹ ngong ngóng dõi theo con :Dù ở gần conDù ở xa conCò mãi yêu conNhững cặp từ gần – xa, lên – xuống diễn đạt khoảng cách và hai chiều khoảng trống trái ngược, gợi lên những khó khăn vất vả, trắc trở của cuộc sống. Nhưng không hề ngăn cản được lòng mẹ yêu con. Những điệp từ láy đi láy lại, khẳng định chắc chắn dù con ở nơi đâu lòng mẹ vẫn luôn, vẫn sẽ, mãi bên con. Lời thơ dịu dàng êm ả như lời mẹ dặn dò, nhắn nhủ. Con sẽ tự tin, vững bước trên đường đời, dù thành công xuất sắc hay thất bại con vẫn yên lòng, vì con biết cuộc sống con luôn có mẹ :Con dù lớn vẫn là con của mẹĐi hết đời lòng mẹ vẫn theo conTình yêu ấy vượt qua mọi khoảng cách khoảng trống, thời hạn và trở thành quy luật : Mẹ là thiêng liêng ! Mẹ là duy nhất ! Không gì thay thế sửa chữa được :À ơi ! .Ngủ đi ! Ngủ đi !Một con cò thôiCon cò mẹ hátCũng là cuộc sốngVỗ cánh qua nôi

Ngủ đi! Ngủ đi!

Những dấu chấm than truyền cảm, cách hiệp vần ơi, ôi thiết tha, trìu mến. Những câu thơ ngắn, nhưng nhịp thơ chậm lại, du dương, du dương, nhỏ dần, nhỏ dần, lặn sâu vào tâm hồn con. Tưởng như đây là dòng cảm hứng của người con trưởng thành, lúc này con đang chìm trong suy tưởng, nhắm mắt lại, tiếng mẹ ru rất lâu rồi lại bay lên : à ơi, ngủ đi, ngủ đi … Thật êm dịu, tuyệt vời !Bằng ngọn bút tài hoa, bài thơ Con cò của Chế Lan Viên đã dựng lên hình tượng về người mẹ qua hình ảnh con cò rất đỗi quen thuộc mà vẫn mới lạ, hấp dẫn. Bài thơ như một ô cửa / mở tới tình yêu. Lời thơ không riêng gì mở ra tiếng ru ngọt ngào, tình mẹ ngọt ngào mà còn khơi dậy những tâm lý, trăn trở về cuộc sống, về lòng mẹ, về ý nghĩa và ảnh hưởng tác động của những lời ru đến đời sống niềm tin của con người, biểu lộ lòng biết ơn thâm thúy tới đấng sinh thành .Đoàn Ngọc Phương

Source: https://thoitrangredep.vn
Category: Đời Sống