‘Trung Quốc dự liệu đúng về Liên Xô khi tấn công Việt Nam năm 1979’

Cách đây 40 năm ( 17/2/1979 ), Trung Quốc nổ súng tiến công 6 tỉnh biên giới phía Bắc Nước Ta, gây nhiều đau thương cho người dân. VnExpress có cuộc trao đổi với Thiếu tướng, Giáo sư Nguyễn Hồng Quân, nguyên Phó viện trưởng Viện Chiến lược quốc phòng về những mưu toan của Bắc Kinh khi gây chiến .- Quan hệ Nước Ta và Trung Quốc rạn nứt từ thời gian nào, thưa ông ?

– Để hiểu rõ hơn, cần đặt mối quan hệ Việt – Trung trong mối quan hệ cũng như tính toán chiến lược giữa các nước lớn. Cụ thể là giữa Việt Nam – Trung Quốc; Liên Xô – Trung Quốc và Liên Xô – Mỹ. 

Giai đoạn 1950 – 1964 được coi là thời kỳ ” trăng mật ” của quan hệ Việt – Trung. Hai nước là láng giềng thân thiện, hữu nghị truyền thống cuội nguồn, chung ý thức hệ, chung nhu yếu bảo vệ bảo mật an ninh vương quốc. Vì thế Trung Quốc là nước viện trợ số 1 cho Nước Ta trong kháng chiến chống Pháp, Mỹ. Việt Nam cũng luôn ủng hộ đường lối đối ngoại của Trung Quốc, tuy không ký kết bất kể hiệp định liên minh chính thức nào .

Thiếu tướng Nguyễn Hồng Quân. Ảnh : Gia Chính

Dù vậy, Bắc Kinh luôn giữ tư tưởng bề trên. Luôn nói ” không gây sức ép về chính trị, kinh tế tài chính trải qua viện trợ “, nhưng Trung Quốc lại muốn Nước Ta thừa nhận vai trò chỉ huy của nước này với trào lưu giải phóng dân tộc bản địa trong khu vực và quốc tế .Từ giữa thập niên 1960, Đảng Cộng sản Liên Xô và Đảng Cộng sản Trung Quốc công khai minh bạch xích míc, cạnh tranh đối đầu tổng lực. Để tránh Nước Ta đứng về phía Trung Quốc, Liên Xô tìm cách lôi kéo Nước Ta .Trung Quốc muốn Nước Ta chỉ đánh du kích có số lượng giới hạn chống Mỹ, để họ dễ bề tinh chỉnh và điều khiển, ship hàng ý đồ bắt tay với Mỹ. Trong khi Nước Ta muốn thống nhất quốc gia. Việt Nam cũng muốn trực tiếp đàm phán với Mỹ, không qua trung gian và đã đàm phán từ năm 1968. Còn Trung Quốc thì phản đối, muốn Nước Ta liên tục cuộc chiến tranh đến khi Mỹ đồng ý thua cuộc mới đàm phán .Năm 1972, Tổng thống Mỹ Nixon tới Bắc Kinh và Trung – Mỹ ra thông cáo chung. Có quan điểm coi hành vi này là sự phản bội của Trung Quốc. Cùng với đó, Trung Quốc cắt giảm viện trợ cho Nước Ta nhằm mục đích tìm kiếm thời cơ đàm phán với Mỹ .Năm 1974, Trung Quốc cưỡng chiếm trái phép quần đảo Hoàng Sa ( Nước Ta ) trong sự làm ngơ của Mỹ. Một năm sau, Nước Ta và Liên Xô ra Tuyên bố Việt – Xô, xác lập quan hệ tổng lực giữa hai Đảng. Tháng 11/1978, Nước Ta và Liên Xô ký Hiệp ước Hữu nghị, hợp tác. Cùng năm đó, Nước Ta gia nhập Hội đồng Tương trợ kinh tế tài chính ( SEV ) và được Liên Xô gọi là ” tiền đồn đáng an toàn và đáng tin cậy của những nước XHCN ở Khu vực Đông Nam Á ” .Cuối năm 1978, Liên Xô ký thỏa thuận hợp tác với Nước Ta về việc thiết kế xây dựng và cùng khai thác Trạm đáp ứng vật tư kỹ thuật tại Cam Ranh trong 25 năm. Theo đó, Cam Ranh trở thành nơi tiếp đón tàu chiến, tàu ngầm, tàu hộ tống, máy bay trinh thám, vận tải đường bộ và máy bay mang tên lửa thuộc Hạm đội Thái Bình Dương của Liên Xô. Việt – Xô thân thiện và thân thiện bao nhiêu, thì chỉ huy Trung Nam Hải lúc ấy tức tối bấy nhiêu .Sau năm 1975, Trung Quốc tăng cường viện trợ cho Pol Pot ở Campuchia, đây cũng là khoảng chừng thời hạn đội quân này mạnh tay tàn sát dân lành Nước Ta dọc biên giới Tây Nam, đẩy xích míc hai nước thêm nóng bức .Khi Nước Ta đưa quân phản kích Pol Pot, giúp nhân dân Chùa Tháp thoát khỏi nạn diệt chủng thì quan hệ Việt – Trung lao dốc .- Tam giác quan hệ Xô – Trung – Mỹ ảnh hưởng tác động ra làm sao đến việc Bắc Kinh quyết định hành động tiến công biên giới phía Bắc Nước Ta ?- Đầu thập niên 1970, chỉ huy Trung Quốc theo đuổi kế hoạch toàn thế giới chống Liên Xô, dựa trên cơ sở hướng tới hợp tác với Mỹ. Tuy nhiên thời gian này Washington không hưởng ứng. Trung Quốc tin rằng nguyên do là Mỹ đang chăm sóc hơn đến chủ trương hoà dịu với Liên Xô .Khi Trung Quốc lập liên minh chống Liên Xô, Nước Ta phản đối. Trung Quốc giảm mạnh viện trợ và đến năm 1978 thì cắt hàng loạt. Một trong những điều kiện kèm theo để Trung Quốc nối lại viện trợ là Nước Ta phải khước từ toàn bộ những khoản viện trợ của Liên Xô. Trước việc Việt Nam quan hệ ngặt nghèo hơn với Liên Xô, Trung Quốc gọi Nước Ta là ” tiểu bá “, còn Liên Xô là ” đại bá ” .Đặc biệt sau khi Hiệp định Paris về chấm hết cuộc chiến tranh, lập lại tự do ở Nước Ta được ký kết ( ngày 27/1/1973 ), quan hệ Trung – Xô – Việt phức tạp hơn, quyền lợi và xung đột về kinh tế tài chính, chính trị xen kẽ, rạn nứt Việt – Trung ngày càng rõ nét .Ngày 1/11/1977, Nhân dân Nhật báo của Trung Quốc gọi Liên Xô là quân địch nguy khốn nhất và coi Mỹ là liên minh. Đầu tháng 4/1978, Liên Xô công bố sẽ tiến hành trên tuyến biên giới những mạng lưới hệ thống vũ khí mới. Mặt khác, Liên Xô nỗ lực lê dài hiệp ước hữu nghị, hợp tác Xô – Trung ký năm 1950 nhưng Trung Quốc công bố chấm hết sớm một năm .Đầu năm 1979, Đặng Tiểu Bình công bố năng lực một cuộc cuộc chiến tranh tổng lực chống Liên Xô và tập trung chuyên sâu 1,5 triệu quân dọc biên giới hai nước. Ngược lại, Liên Xô tiến hành hơn 40 sư đoàn, tiếp tục tập trận bắn đạn thật .

quản trị Hội nghị Hiệp thương Chính trị Trung Quốc Đặng Tiểu Bình ( trái ) và Tổng thống Jimmy Carter tại Nhà Trắng năm 1979. Ảnh : AFP

Trung Quốc tin rằng Liên Xô và Nước Ta đang phối hợp để đe doạ nước này, nhất là Nước Ta cho Liên Xô sử dụng cảng Cam Ranh. Giới chỉ huy Bắc Kinh cũng không dễ chịu vì nỗ lực của Nước Ta trong việc thiết lập quan hệ đặc biệt quan trọng với Lào và hợp tác tổng lực với Campuchia. Thậm chí, Bắc Kinh cho rằng Liên Xô hậu thuẫn Nước Ta đưa quân vào đánh đuổi Pol Pot, giải phóng Campuchia. Vậy nên dưới góc nhìn của Trung Quốc, Nước Ta là mối đe doạ quân sự chiến lược nghiêm trọng, thiết yếu phải phát động cuộc cuộc chiến tranh ” trừng phạt ” .- Cuộc xâm lược dưới danh nghĩa ” trừng phạt ” đó được lên kế hoạch như thế nào ?- Khi bàn kế hoạch tiến công Nước Ta, Trung Quốc đã giám sát kỹ những năng lực Liên Xô hoàn toàn có thể đáp trả. Họ đánh giá và nhận định Liên Xô sẽ không mạo hiểm kêu gọi lực lượng lớn để tiến công Trung Quốc tuy nhiên hoàn toàn có thể xúi giục những thành phần dân tộc thiểu số lưu vong tiến công những vùng xa xôi như Nội Mông, Tân Cương hoặc gây đụng độ nhỏ kích động stress ở biên giới .Các chỉ huy Trung Quốc phán đoán cuộc tiến công Nước Ta chớp nhoáng, có số lượng giới hạn sẽ không đủ để kích thích Liên Xô can thiệp trực tiếp hay quốc tế phản đối. Tuy vậy, Bắc Kinh vẫn di tán dân gần đường biên giới và lệnh những đơn vị chức năng quân đội ở biên giới với Liên Xô chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu .

Việc tấn công Việt Nam còn để Bắc Kinh thăm dò khả năng giúp đỡ của Liên Xô và khả năng phòng thủ của Việt Nam khi là thành viên của Hội đồng tương trợ kinh tế (SEV). Đến nay nhìn lại, cần thừa nhận rằng Trung Quốc đã dự liệu đúng phản ứng của Liên Xô.

Đối với Mỹ, thất bại trong cuộc cuộc chiến tranh Nước Ta là một chấn thương nặng nề mà họ đang ôm trong lòng. Đồng thời, Mỹ muốn tìm kiếm mối quan hệ ngặt nghèo với Trung Quốc để tạo thế cân đối trước Liên Xô .Trung Quốc nhận thấy điều đó nên kỳ vọng bình thường hoá quan hệ với Mỹ sẽ cải tổ vị trí kế hoạch của nước này, tạo điều kiện kèm theo thuận tiện cho cải cách kinh tế tài chính. Xa hơn, đánh Nước Ta, Trung Quốc sẽ thuyết phục Mỹ rằng hai nước có quyền lợi chung và sẵn sàng chuẩn bị hợp tác chống Liên Xô .Vì vậy, Trung Quốc lựa chọn thời gian tiến công Nước Ta ngay sau chuyến công du Mỹ của Đặng Tiểu Bình .- Còn yếu tố Hoa kiều thì sao thưa ông ?- Tháng 4/1978, Việt Nam tiến hành tái tạo công thương nghiệp ở miền Nam, không ít tương quan tới người Hoa là thương nhân, đơn vị sản xuất, tiểu thủ công nghiệp … Đây là việc làm đối nội của Nước Ta, nhưng Trung Quốc coi là sự thử thách với chủ trương bảo vệ Hoa kiều của Bắc Kinh. Phong trào đòi lấy quốc tịch Trung Quốc trong người Hoa ở Nước Ta nổi lên. Trung Quốc loan tin trong hội đồng người Việt gốc Hoa về cuộc cuộc chiến tranh không hề tránh khỏi giữa hai nước, khiến hội đồng người Hoa hoảng loạn .Năm 1978, người Hoa ở Nước Ta ồ ạt kéo về Trung Quốc. Đến tháng 2/1979, đã có khoảng chừng 160.000 Hoa kiều hồi hương từ Việt Nam bằng đường thủy hoặc đường đi bộ qua cửa khẩu Hữu Nghị .Trung Quốc lập những trạm nghênh tiếp dọc biên giới và đưa tàu sang đón người Hoa về. Ngày 12/7/1978, Trung Quốc đóng cửa biên giới với Nước Ta, làm cho hàng vạn người Hoa muốn về Trung Quốc bị kẹt tại biên giới .Đặng Tiểu Bình lấy cớ cho rằng TP. Hà Nội ” vong ơn, bội nghĩa ” tạo thêm sức ép cho quyết định hành động tiến công Nước Ta .- Cuộc phản công Pol Pot của Nước Ta ở biên giới Tây Nam tác động ảnh hưởng ra làm sao đến kế hoạch của Bắc Kinh ?- Theo tài liệu của Trung Quốc, tháng 9/1978, Bộ Tổng tham mưu Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc đã họp bàn về yếu tố xung đột biên giới với Nước Ta. Lúc đầu, Bắc Kinh dự tính thực thi chiến dịch quy mô nhỏ nhằm mục đích vào một trung đoàn bộ đội địa phương huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng của Nước Ta nằm sát đường biên giới với tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc .Tuy nhiên, sau khi có tin Nước Ta sắp phản công tự vệ ở biên giới Tây Nam và tiến công Pol Pot ở Campuchia, thì hầu hết giới chỉ huy Bắc Kinh đặt quyết tâm, bất kể hành vi quân sự chiến lược nào cũng phải gây ảnh hưởng tác động đáng kể với Thành Phố Hà Nội và tình hình Khu vực Đông Nam Á. Họ chủ trương tiến công những đơn vị chức năng quân chính quy của Nước Ta trên địa hình to lớn .Riêng Đặng Tiểu Bình nhìn thấy cả thử thách lẫn thời cơ trong mối quan hệ khó khăn vất vả với Nước Ta và cho rằng cách xử lý tốt nhất là hành vi quân sự chiến lược. Tháng 1/1978, trong chuyến thăm chính thức xứ sở của những nụ cười thân thiện, Malaysia, Nước Singapore nhằm mục đích dò xét và tìm sự hậu thuẫn, Đặng tuyên bố sẽ tiến công Nước Ta nếu nước này tiến vào Campuchia. Trong chuyến thăm này, Đặng công bố với báo giới ” Nước Ta là côn đồ, phải dạy cho Nước Ta bài học kinh nghiệm “. Hôm sau, báo chí truyền thông Trung Quốc rút gọn thành ” phải dạy cho Nước Ta bài học kinh nghiệm ” .Ngày 7/12/1978, Hội nghị Quân uỷ Trung ương Trung Quốc họp và quyết định hành động phát động ” Chiến tranh phản kích tự vệ chống Nước Ta “. ” Mệnh lệnh triển khai chiến lược ” được phát hành một tháng sau đó, nêu rõ mục tiêu đại chiến là ” chi viện cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân Campuchia chống Nước Ta xâm lược ” .- Bắc Kinh đã giám sát như thế nào khi kêu gọi 600.000 quân trong cuộc tiến công xâm lược này thưa ông ?- Lúc đầu Bắc Kinh dự trù sử dụng 6 quân đoàn nòng cốt đánh 3-5 ngày vào 1 số ít huyện biên giới, hủy hoại một đến hai sư đoàn Nước Ta. Ngày 31/12/1978, Quân ủy Trung Quốc lại họp hội nghị tác chiến, quyết định hành động lan rộng ra quy mô cuộc chiến tranh, tăng thêm 3 quân đoàn, đổi tiềm năng tiến công huyện lỵ thành những tỉnh lỵ biên giới ; thời hạn lê dài lên 15-20 ngày, nhằm mục đích tàn phá 3 đến 5 sư đoàn Nước Ta .Sự chuẩn bị sẵn sàng của Bắc Kinh diễn ra khá lâu trước khi quân đội Nước Ta vượt sông Mê Kông đã chứng tỏ rõ ràng việc Trung Quốc rêu rao ” trả đũa ” Việt Nam tiến quân vào Campuchia chỉ là cái cớ. Từ lâu, Trung Quốc vẫn giữ tư tưởng bá quyền nước lớn, ngấm ngầm tìm cách đánh Nước Ta .Trung Quốc coi đại chiến chống Nước Ta là phép thử với quan hệ Xô – Việt và lôi kéo Mỹ cùng chống lại Liên Xô. Đó mới là nguyên do sâu xa của cuộc cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc từ tháng 2/1979 .- Nước Ta đã ứng phó ra làm sao trước thủ đoạn và hành vi của Bắc Kinh ?- Đối phó lại việc Trung Quốc tập trung chuyên sâu bộ binh và vũ khí hạng nặng tại biên giới, Nước Ta tăng cường sẵn sàng chuẩn bị những vị trí phòng ngự, chuẩn bị sẵn sàng cho đại chiến .Lúc đó ở ta cũng có quan điểm tự hào vì được trang bị vũ khí của Liên Xô và của Mỹ tịch thu được, hơn hẳn trang bị của quân đội Trung Quốc. Tuyên bố của Đặng Tiểu Bình chỉ một tuần trước khi nổ súng, rằng chiến dịch quân sự chiến lược này sẽ ” số lượng giới hạn về khoảng trống và thời hạn ” khiến có người tin yêu năng lực cầm chân quân Trung Quốc ở biên giới chỉ bằng dân quân và bộ đội địa phương .Chúng ta đã đào tạo và giảng dạy và trang bị vũ khí hạng nhẹ cho dân quân những tỉnh biên giới. Ngày 1/1/1979, những lực lượng vũ trang biên giới được lệnh chuyển sang trạng thái chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu cao. Ngày 15/2/1979, ngoại trừ những xã biên giới và một vài đơn vị chức năng, những lực lượng trên tuyến một được lệnh hạ cấp xuống trạng thái chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu tăng cường. Một số đơn vị chức năng cho một phần bộ đội về trạng thái hoạt động và sinh hoạt thông thường, kiểm soát và điều chỉnh lại đội hình .

Ngày 12/2/1979, Quân uỷ Trung ương Trung Quốc ra mệnh lệnh tấn công Việt Nam vào sáng 17/2.

Sáng sớm hôm đó, Trung Quốc huy động 29 sư đoàn bộ binh thuộc 9 quân đoàn nòng cốt ồ ạt tiến công biên giới phía Bắc Nước Ta. Cùng ngày, Nhân dân Nhật báo đăng bài ” Không thể nhẫn chịu, thật không hề nhẫn chịu – báo cáo giải trình từ biên giới Trung-Việt ” như cách công bố với quốc tế Bắc Kinh đã tiến công Nước Ta .Trung Quốc còn thâm độc khi lựa chọn tiến công vào ngày Thứ Bảy. Khi đó, những phương tiện đi lại truyền thông online còn khá lỗi thời, nên phải đến đầu tuần sau thông tin cụ thể về đại chiến cũng như phản ứng của Nước Ta mới được quốc tế biết đến thoáng rộng.

Viết Tuân

Source: https://thoitrangredep.vn
Category: Sao Hoa Ngữ