Lời Phật dạy về các hóa giải những rắc rối trong quan hệ gia đình
Tuy gia đình đóng vai trò quan trọng đối với mỗi người, song vẫn có không ít những vấn đề rắc rối, những bất hòa nảy sinh từ các mối quan hệ ruột thịt này. Đôi khi, chính những rắc rối, những bất hòa ấy dẫn đến các hậu quả vô cùng nghiêm trọng cho các thành viên liên quan. Nếu không khéo léo, không biết cách giải quyết những vấn đề này thì gia đình không còn là mái ấm nữa, mà trở thành địa ngục, một địa ngục trần gian mà các thành viên trong gia đình đang phải chịu đựng.
Mối quan hệ giữa vợ chồng
Mục lục
Theo lời Phật dạy, để vợ chồng sống với nhau được hạnh phúc, ấm êm điều đầu tiên nên học là tu khẩu. Ảnh minh họa.
Quan hệ vợ chồng là quan hệ tình cảm dựa trên tình yêu thương và nghĩa vụ và trách nhiệm. Đời sống hôn nhân không phải là một quốc tế tràn ngập hoa hồng như nhiều người lầm tưởng. Thực tế, phần đông đi đến đâu tất cả chúng ta cũng nghe những lời than phiền về đời sống hôn nhân, khan hiếm lắm mới có được những lời ngợi ca về niềm hạnh phúc. Hôn nhân và những phiền muộn thường có sự liên hệ kết nối với nhau ; sau khi kết hôn, người ta sẽ phải đương đầu với những rắc rối và những nghĩa vụ và trách nhiệm mà họ không khi nào mong ước hoặc chưa khi nào ngờ tới. Những nguyên do chính yếu và thông dụng nhất dẫn đến những rắc rối ấy hoàn toàn có thể liệt kê như sau : Nghi ngờ và thiếu tin cậy. Điều này sẽ gây đau khổ cho nhau. Khi cha mẹ đau khổ thì con cháu cũng khổ lây. Nhằm tạo niềm tin cho nhau, giữa vợ chồng không nên có những điều bí hiểm. Bí mật sẽ tạo nên hoài nghi, dẫn đến ghen tuông, tức giận, là tác nhân gây ra thù hằn, chia rẽ, thậm chí còn tự vẫn hoặc giết hại lẫn nhau. Mù quáng và thiếu sáng suốt trong khi yêu nhau. Khi yêu nhau, cả hai đều cố gắng nỗ lực biểu lộ những góc nhìn tốt đẹp, những ưu điểm và những phẩm chất có giá trị của mình với tình nhân ; họ có xu thế đồng ý nhau trên những giá trị hình thức bề ngoài, và không mày mò được, không nhìn thấy rõ những mặt trái, những khuyết điểm của nhau. Nhiều người khi yêu có xu thế lờ đi những khiếm khuyết, lỗi lầm của người kia, nghĩ rằng họ hoàn toàn có thể chỉnh sửa sau khi kết hôn, hoặc họ hoàn toàn có thể sống được với những khiếm khuyết ấy vì ” tình yêu sẽ chinh phục tổng thể “. Sau khi kết hôn, khi vị ngọt của tình yêu lãng mạn, lý tưởng thuở bắt đầu không còn nữa, sự thực khởi đầu mở ra, họ phải đương đầu với những trong thực tiễn mà trước đây họ chưa từng thấy hoặc làm ngơ, dẫn đến khổ đau, vỡ mộng. Khó khăn về kinh tế tài chính, không cung ứng được những nhu yếu vật chất. Đời sống hôn nhân không thể nào toàn vẹn khi gia đình không có cơm ăn, áo mặc, thiếu thốn mọi bề. Cuộc sống tân tiến không hề chỉ có ” một mái nhà tranh hai quả tim vàng “. Người phương Tây có câu ngạn ngữ : ” Khi cái nghèo đến gõ cửa thì nữ thần tình yêu hấp tấp vội vàng bay qua hành lang cửa số. ” Tuy nhiên, không có nghĩa rằng muốn có được đời sống hôn nhân niềm hạnh phúc nhất thiết phải phong phú, nhiều gia đình sung túc mà vẫn khổ đau như thường. Điều kiện vật chất chỉ là một trong những yếu tố để cho gia đình niềm hạnh phúc, vì đấy là điều kiện kèm theo thiết yếu, cơ bản để sống còn. Phật dạy : Hãy cúng dường cha mẹ Đạo Phật không chống lại đời sống hôn nhân gia đình. Ngược lại, Đức Phật còn có những lời dạy thiết thực, giúp cho mọi người hoàn toàn có thể vượt qua được những khó khăn vất vả, rắc rối nhằm mục đích tạo dựng đời sống gia đình niềm hạnh phúc. Trong kinh Tăng Chi Bộ, phẩm Năm pháp, bài kinh Người gia chủ, Đức Phật đã khuyên bảo những người con gái sắp về nhà chồng rằng : Phải kính trọng và yêu quý chồng, kính trọng và đối xử hòa nhã với cha mẹ chồng, kính trọng những người mà chồng mình kính trọng ; lo chu toàn việc làm trong gia đình chồng, phải thông thuộc những việc thuộc nữ công gia chánh ; biết quản trị và sắp xếp việc làm nhà, chăm sóc đến những người làm công trong nhà, phân loại việc làm tương thích cho họ ; không nên nuôi dưỡng những ý nghĩ chống lại chồng, không nên thô lỗ, gian ác, cay nghiệt so với chồng, không nên tiêu xài hoang phí, bảo vệ và tiết kiệm chi phí gia tài mà chồng đã kiếm được ; luôn luôn ân cần và trong sáng cả trong tâm tưởng lẫn trong hành vi, chung thủy với chồng và không được ngoại tình trong tư tưởng cũng như trong hành vi ; tế nhị trong lời nói và lễ phép trong hành vi, tử tế và siêng năng trong việc làm ; luôn chăm sóc chăm nom cho chồng, biết dịu dàng êm ả, bình tĩnh và đồng cảm chồng, san sẻ hoặc động viên, khuyên bảo chồng khi thiết yếu. Đồng thời, Đức Phật còn khuyên những cô gái nên tìm hiểu và khám phá kỹ về chồng, biết tính cách, hành vi, tính khí của chồng, chuẩn bị sẵn sàng giúp sức, cộng tác với chồng trong mọi việc làm. Cùng với những lời khuyên dành cho người nữ, Đức Phật còn nhấn mạnh vấn đề rằng, người nữ đóng vai trò rất quan trọng trong gia đình. Sự an vui, niềm hạnh phúc và hòa thuận trong gia đình là phần đông phụ thuộc vào vào người phụ nữ. Trong đời sống hôn nhân gia đình, theo Đức Phật, người chồng thường mong ước ở người vợ những đức tính như : tình thương mến, sự ân cần, có bổn phận với gia đình, chung thủy, biết chăm nom con cháu, biết tiết kiệm ngân sách và chi phí, chăm sóc những bữa ăn cho gia đình, an ủi và xoa dịu chồng mỗi khi chồng không vui, và dễ thương và đáng yêu trong mọi việc. Ngược lại, người vợ cũng thường mong ước ở người chồng những đức tính như : dịu dàng êm ả, nhã nhặn, thân thiện, sự bảo vệ bảo đảm an toàn, công minh, chung thủy, trung thực, có những mối quan hệ bè bạn tốt, ủng hộ về đạo đức. Trong kinh Giáo thọ Thi-ca-la-việt thuộc Trường bộ kinh, Đức Phật cũng dạy về bổn phận của người vợ so với chồng : ” Thi hành tốt đẹp bổn phận của mình, khéo tiếp đón bà con, chung thủy với chồng, khéo gìn giữ gia tài của chồng, khôn khéo và nhanh gọn làm mọi việc làm. ” Còn bổn phận của người chồng so với vợ thì : ” Kính trọng vợ, không bất kính so với vợ ; trung thành với chủ với vợ ; giao quyền hành cho vợ ; sắm đồ nữ trang cho vợ “.
Mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái
Đức Phật khuyên các bậc cha mẹ không chỉ chăm lo cho con về phương diện vật chất mà cả phương diện tinh thần, nhân cách đạo đức. Ảnh minh họa.
Xã hội càng tăng trưởng nhanh thì xích míc, rắc rối giữa cha mẹ và con cháu càng dễ phát sinh. Nguyên nhân gây ra xích míc, rắc rối tiên phong là do khoảng cách thế hệ, tức sự độc lạ về ý thức hệ, về quan điểm, tư tưởng, sở trường thích nghi, và thậm chí còn là độc lạ về nhận thức, tầm hiểu biết, …
Chính những khác biệt này đã làm chất xúc tác cho những mâu thuẫn, bất hòa, rắc rối nảy sinh trong quan hệ giữa cha mẹ và con cái. Việc cha mẹ bị cuốn theo công việc, bỏ bê con cái, không quan tâm đến đời sống gia đình cũng là một tác nhân quan trọng dẫn đến những tổn thương về mặt tinh thần của con cái mà vật chất không thể nào bù đắp được. Những tổn thương này thậm chí có thể đẩy con cái họ đến những con đường tăm tối, sa đọa, phạm pháp. Khi phát hiện con cái mình hư hỏng, nhiều người đã chọn giải pháp rầy la, đánh đập, đối xử cộc cằn, thô bạo, thiếu tế nhị. Chính vì các bậc làm cha, làm mẹ quên lãng trách nhiệm giáo dục con cái như thế, nên đã dẫn đến nhiều vấn đề thương tâm: một bộ phận thanh thiếu niên suy thoái đạo đức, có những hành động mất nhân tính, con giết cha, con đánh mẹ, con hành hạ cha mẹ,…
Để thiết lập mối quan hệ tốt đẹp giữa cha mẹ và con cháu, trong kinh Giáo thọ Thi-ca-la-việt, Đức Phật đã đưa ra những bổn phận mà người làm cha làm mẹ cần phải thực thi so với con cái của mình : ” Ngăn chận con làm điều ác ; khuyến khích con làm điều thiện ; dạy con nghề nghiệp, cưới vợ xứng danh cho con ; đúng thời trao của thừa tự cho con “. Đối với bổn phận của người làm con, Đức Phật dạy : ” Phải nuôi dưỡng cha mẹ ; thực thi bổn phận so với cha mẹ ; gìn giữ gia đình và truyền thống cuội nguồn gia phong ; bảo vệ gia tài thừa tự ; tổ chức triển khai tang lễ khi cha mẹ qua đời “. Những lời dạy này cho tất cả chúng ta thấy rõ, Đức Phật khuyên những bậc cha mẹ không chỉ chăm sóc cho con về phương diện vật chất mà cả phương diện niềm tin, nhân cách đạo đức. Chỉ có sự chăm nom và giáo dục tổng lực như thế mới mong giúp con trở thành những người con ngoan, trò giỏi, người công dân tốt, hữu dụng cho xã hội. Trong chiêu thức giáo dục của mình, cha mẹ phải đem tổng thể tình thương mến của mình để giáo dục con. Tuy nhiên, yêu dấu không có nghĩa là chiều chuộng ; thương mến cũng cần phải có sự nghiêm khắc, kỷ luật. Một đứa trẻ thiếu tình thương yêu thường không tăng trưởng thông thường. Vì thế, những bậc cha mẹ cần phải dành thời hạn chăm sóc, chăm nom và giáo dục con cháu nhằm mục đích tạo dựng một mái ấm niềm hạnh phúc. Ngược lại, con cháu cũng phải hiếu thảo với cha mẹ, kính trọng và thương mến cha mẹ, chăm nom cha mẹ khi đau ốm, tiếp tục chăm sóc và hỏi thăm cha mẹ, phụng dưỡng mẹ cha lúc về già ; đặc biệt quan trọng phải biết ủng hộ và khuyến khích cha mẹ sống một đời sống hiền lương, thánh thiện để giúp cho cha mẹ có được niềm hạnh phúc trong hiện tại và cả trong tương lai.
Mối quan hệ giữa các anh chị em trong gia đình
Sự xích míc giữa những anh chị em trong gia đình cũng là một yếu tố khá phổ cập, làm cho không ít người phải khổ đau, thậm chí còn đưa đến những hậu quả rất là thương tâm : anh chị em oán hận không nhìn mặt nhau, mưu hại nhau và thậm chí còn là chém giết lẫn nhau. Những nguyên do chính dẫn đến xích míc, bất hòa trong mối quan hệ giữa những anh chị em trong gia đình thường là do sự ganh tị, đố kỵ lẫn nhau vì sự bất bình đẳng về những quyền lợi và nghĩa vụ vật chất cũng như ý thức ; đôi lúc anh chị em ganh tị với nhau chỉ vì hơn thua nhau về năng lượng, về nhan sắc, về những tài vặt, … ; hoặc là do lòng vị kỷ, thiếu sự thương mến và nhường nhịn. Để hóa giải những rắc rối, xích míc giữa anh chị em trong gia đình với nhau, theo ý thức của giáo lý đạo Phật, thì những anh chị em trong gia đình nên liên tục chăm sóc, san sẻ và trợ giúp lẫn nhau để thiết lập tình cảm thân thương với nhau, để hiểu nhau và yêu dấu lẫn nhau. Khi anh chị em thật sự hiểu và thương mến lẫn nhau, kính trọng nhau thì sẽ không xảy ra thực trạng ganh tị, đố kỵ, hoặc là không nhường nhịn nhau nữa.
Những pháp tu chung cho mọi thành viên
Đức Phật đã dạy để giải quyết sự bất hòa, đó là phương pháp “Đệ tam nhân”. Ảnh minh họa.
Bên cạnh những lời dạy, những giải pháp vận dụng riêng cho từng mối quan hệ, trong kho tàng giáo lý nhà Phật còn có những giải pháp chung, vận dụng cho tổng thể mọi thành viên trong gia đình, khi những thành viên trong gia đình đều thực tập những giáo pháp ấy thì sẽ hạn chế được rất nhiều yếu tố rắc rối, xích míc, bất hòa, góp thêm phần thiết kế xây dựng gia đình ngày càng niềm hạnh phúc, ấm êm. Trước hết là pháp tu Tứ vô lượng tâm : từ, bi, hỷ, và xả. Từ có nghĩa là đem đến niềm hạnh phúc cho người khác, làm cho người khác có niềm hạnh phúc. Nếu yêu dấu một người nào đó mà không đem đến niềm hạnh phúc cho họ, chỉ làm cho họ thêm khổ đau thì đó không phải là tình thương yêu đích thực. Bi có nghĩa là làm cho người khác vơi bớt khổ đau. Bằng tình thương yêu, tất cả chúng ta dùng đủ mọi phương tiện đi lại để giúp người khác trút được nỗi khổ đau, xấu số. Hỷ có nghĩa là niềm vui. Khi yêu dấu nhau, tất cả chúng ta cần phải làm thế nào để cho cả người thương và người được thương đều cảm thấy vui tươi. Hỷ cũng hoàn toàn có thể được hiểu là tùy hỷ, tức tất cả chúng ta cảm thấy vui theo niềm vui, niềm hạnh phúc, sự thành đạt của người khác. Nếu mọi người biết tu tập tâm hỷ, tùy hỷ, thì sẽ không có chỗ cho lòng ganh tị, đố kỵ. Xả có nghĩa là xả bỏ mọi định kiến, phân biệt, không tẩy chay với bất kể một ai, không ôm lòng oán hận ai cả. Trong gia đình đôi lúc xảy ra bất hòa, xích míc, nhưng khi chuyện xử lý xong rồi thì thôi, không phân biệt đối xử với người gây bất hòa, xích míc với mình nữa, ấy chính là tất cả chúng ta đang thực tập tâm xả. Để cho gia đình được niềm hạnh phúc, tình thương yêu giữa những thành viên trong gia đình với nhau được thăng hoa, thì tình thương yêu ấy phải hội đủ cả bốn yếu tố từ, bi, hỷ, và xả. Bốn năng lực của tình thương yêu này phải được nuôi dưỡng và thực tập hàng ngày chứ không phải tự nhiên mà có được. Có một điều mà mọi thành viên trong gia đình cần phải ý thức rõ, ấy là khổ đau hay niềm hạnh phúc của mỗi cá thể trong gia đình đều có tác động ảnh hưởng đến những thành viên khác, nhất là so với những gia đình Á đông như ở nước ta, những gia đình mà sự ràng buộc, kết nối giữa những thành viên khá ngặt nghèo. Hạnh phúc hay khổ đau không phải là yếu tố của cá thể nữa, mà là của cả gia đình. Khi con cháu khổ đau thì cha mẹ cũng không hề niềm hạnh phúc, khi cha mẹ bất hòa thì con cháu cũng khổ theo. Để nuôi lớn được tình thương yêu như thế thì mọi người cần phải thật sự hiểu nhau, cần phải có trí tuệ, sáng suốt để nhìn nhận yếu tố, nhìn nhận mọi việc và tìm ra giải pháp tích cực nhất cho yếu tố đang phải đương đầu trong gia đình. Nếu thương nhau mà không hiểu nhau thì nhiều khi lại làm khổ nhau. Vì sao Đức Phật dạy ân huệ cha mẹ thật khó báo đền ? Có một giải pháp rất hay mà Đức Phật đã dạy để xử lý sự bất hòa, đó là chiêu thức ” Đệ tam nhân “. Chúng ta hoàn toàn có thể vận dụng giải pháp này để xử lý bất hòa, xích míc giữa những thành viên trong gia đình. Đệ tam nhân ở đây hoàn toàn có thể là người thứ ba, hoặc cũng hoàn toàn có thể là một vật trung gian, làm cầu nối giữa những thành viên bất hòa trong gia đình với nhau, để giúp họ hiểu nhau hơn. Chúng ta thường thấy ở Nước Ta, khi vợ chồng bất hòa nhau thì thường nhờ cha mẹ đôi bên phân xử và hòa giải, hoặc là nhờ đến bè bạn thân thiện, hoặc là những người có uy tín ; đồng đội bất hòa nhau thì nhờ đến cha mẹ hòa giải, như vậy có nghĩa là tất cả chúng ta đã vận dụng giải pháp Đệ tam nhân. Vì người ngoài thường có cái nhìn sáng suốt và khách quan hơn, có đánh giá và nhận định rất đầy đủ hơn người trong cuộc, do vậy mà họ hoàn toàn có thể nói ra để cho cả hai bên hiểu nhau và thông cảm với nhau, hoàn toàn có thể hóa giải được sự bất hòa. Tuy nhiên, nếu sự bất hòa, xích míc xuất phát từ những yếu tố tế nhị, không thể nào bày tỏ với người khác được, hoặc tiếp tục xảy ra bất hòa quá thì việc nhờ đến người thứ ba có vẻ như không khả thi. Trong trường hợp này, nếu không trực tiếp xử lý được thì hoàn toàn có thể dùng đến một mảnh giấy, hoặc là một quyển sổ làm cầu nối trung gian để hai bên bất hòa hoàn toàn có thể trao đổi với nhau. Dùng mảnh giấy hay quyển sổ để viết lên đó những tâm tư nguyện vọng, tâm lý của mình rồi tế nhị đưa cho bên kia xem, để cho bên kia hiểu mình hơn. Chính kênh tiếp thị quảng cáo này sẽ giúp cho hai bên thêm hiểu nhau, một khi đã hiểu nhau rồi thì sẽ thuận tiện thông cảm và yêu quý nhau hơn.
Việc thực tập chánh niệm cũng góp phần không nhỏ trong việc hạn chế những mâu thuẫn, bất hòa trong gia đình, làm cho gia đình ngày thêm đầm ấm, hạnh phúc. Khi có chánh niệm thì sẽ dễ dàng kiểm soát được ý nghĩ, lời nói và hành động của bản thân, không để những ý nghĩ tiêu cực, những lời nói bất hòa, những hành động gây mất lòng người khác phát sinh. Thực tập chánh niệm có nghĩa là chúng ta luôn ý thức rõ về bản thân cũng như ngoại cảnh, biết mình đang nghĩ gì, nói gì và làm gì, biết ngoại cảnh đang như thế nào. Với chánh niệm, chúng ta nhìn nhận vấn đề một cách khách quan, như thật, không bị bất kỳ một yếu tố nào chi phối hoặc làm sai lệch sự nhận thức, đánh giá của chúng ta cả. Chánh niệm giúp điều chỉnh ba nghiệp thân, miệng, ý của chúng ta theo chiều hướng tích cực, không để cho những ý nghĩ bất thiện có cơ hội lớn mạnh trong tâm để rồi biểu lộ qua lời nói và hạnh động. Chánh niệm còn giúp cho mọi người có sự quan tâm và nuôi dưỡng tình thương yêu. Khi tiếp xúc với nhau bằng chánh niệm, chúng ta dễ dàng phát hiện ra người thương cần gì nơi ta, có những vấn đề gì cần giải quyết để xây dựng và giữ vững quan hệ giữa hai người. Như khi cùng nhau đi dạo, bằng năng lực chánh niệm, ta thấy được trong đôi mắt vợ mình có những nét lo âu, ta biết phải nói gì, làm gì, để vợ vơi nhẹ phần nào sự buồn khổ. Đó cũng là một cách san sẻ, vun bón cho hạnh phúc gia đình càng thêm lớn mạnh. Nhờ có chánh niệm mà mình cảm nhận được sự có mặt của người thương và tình cảm của người ấy dành cho mình. Bởi đôi khi ngồi bên cạnh mẹ mà ta không ý thức được sự có mặt của mẹ, vì ta đang dán mắt vào màn hình tivi!
Giữ gìn năm giới cấm, trong đó quan trọng nhất là giới không tà hạnh, không nói dối và không uống rượu hoặc sử dụng những chất gây nghiện, cũng góp thêm phần không nhỏ trong sự bảo vệ và kiến thiết xây dựng niềm hạnh phúc gia đình. Trong nhiều nguyên do dẫn đến vợ chồng bất hòa, gia đình ly tan, nguyên do chính yếu đó là sự thiếu chung thủy của vợ hoặc chồng. Nếu như cả vợ và chồng đều giữ gìn giới không tà hạnh, tức là chung thủy với người hôn phối của mình, không có quan hệ bất chánh với những người khác, thì sẽ không xảy ra thực trạng ghen tuông, dẫn đến ly thân, ly dị, để rồi vợ chồng chia tay, gia đình chia rẽ, con cháu khổ đau và nhiều hệ lụy khác nữa. Sử dụng những chất gây nghiện và thiếu trung thực cũng là một trong những nguyên do quan trọng dẫn đến đánh mất niềm hạnh phúc gia đình. Đấy là những giáo pháp cơ bản, liên hệ mật thiết trong việc tạo dựng niềm hạnh phúc gia đình. Nếu những thành viên trong gia đình đều thực tập theo những giáo pháp ấy thì chắc như đinh sẽ có được một gia đình an vui và niềm hạnh phúc.
Quảng Trí (Nguyệt San Giác Ngộ 174)
Source: https://thoitrangredep.vn
Category: Cưới Hỏi
