Làm sao để biết kim cương thật và giả để không bị đánh lừa

NGUYỄN THÀNH NGHIÊM
Giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Giám Định SJC Chợ Lớn

Tình trạng lập lờ trong kinh doanh thương mại hàng trang sức đẹp, bán đá nhái, giả kim cương với giá kim cương gây thiệt hại cho người tiêu dùng ( NTD ) đã đến mức báo động. Vậy làm thế nào để phân biệt kim cương và đá giả kim cương ?

I. Tên gọi phân biệt của kim cương và các loại đá khác

Kim cương (Diamond): Tên gọi của đá kim cương thiên nhiên, có cấu tạo là carbon nguyên chất với liên kết cộng hóa trị hình tháp và có cấu trúc tinh thể lập phương hình bát diện.

Kim cương tổng hợp (Synthetic Diamond): Có bản chất cấu tạo hóa học và các tính chất cơ lý – quang – hóa cũng giống như kim cương, tuy hình dạng tinh thể được tạo ra có hơi khác với tinh thể kim cương thiên nhiên nhưng điều khác biệt duy nhất là được tổng hợp trong phòng thí nghiệm – hay nói cách khác là được chế tạo bằng một trong hai phuơng pháp đặc biệt, yêu cầu kỹ thuật rất cao, là phương pháp Nhiệt Áp suất Cao (HPHT – High Pressure High Temperature methode) và phương pháp Kết tủa Bốc hơi Hóa học (CVD methode). Giá thành của loại kim cương tổng hợp này khá cao, có thể bằng từ 1/5 đến 1/3 giá trị của kim cương thiên nhiên.

Kim cương tổng hợp tiên phong được tạo ra từ năm 1954 và bấy giờ chỉ có phẩm chất công nghiệp và kích cỡ cực nhỏ. Đến năm 1970, kim cương tổng hợp mới có được đặc tính dùng làm trang sức đẹp nhưng phẩm chất còn hạn chế và mức tiêu thụ chỉ vào khoảng chừng 1 % của thị trường kim cương trang sức đẹp. Phải đến năm 1999, những viên kim cương tổng hợp gần như không màu và đạt kích cỡ lớn mới mở màn tham gia thị trường và được xem là một thử thách cho ngành điều tra và nghiên cứu và giám định đá quý cũng như người tiêu dùng trong việc phân biệt đâu là vạn vật thiên nhiên, đâu là tổng hợp .
Về mặt từ ngữ, những tổ chức triển khai Hiệp hội Thương mại Liên bang ( FTC ) và Thương Hội Nữ trang Thế giới ( CIBJO ) không đồng ý những tên gọi :
diamond ( kim cương ) đơn thuần hay
created diamond ( kim cương sản xuất )
mà chỉ gật đầu những thuật ngữ :
laboratory-created diamond ( tạm gọi là kim cương được sản xuất trong phòng thí nghiệm )
laboratory-grown diamond ( kim cương cấy )
man-made diamond ( kim cương tự tạo )
Nhưng thuật ngữ khoa học được sử dụng thường nhất là :
Synthetic diamond ( kim cương tổng hợp )

Đá tổng hợp hay đá thiên nhiên giống kim cương (Imitations hay Simulants)

Đá tổng hợp hay đá vạn vật thiên nhiên khi được chế tác theo hình dạng và kiểu mài của kim cương có hình thức bề ngoài giống như kim cương – mặc dầu về mặt thực chất vật tư cấu trúc cũng như những đặc tính cơ lý khác với kim cương – đều được gọi chung là đá nhái hay đá giả kim cương ( Imitations hay Simulants ) .
Các loại đá vạn vật thiên nhiên có hình thức bề ngoài giống kim cương hoàn toàn có thể là :

Zircon: Zirconium Silicate (ZrSiO4).

Sapphire: Một khoáng vật có tên gọi chung là Corundum, có công thức hóa học là Aluminium Oxide (Al2O3).

Topaz: Một khoáng vật Silicat của nhôm và Fluor, có công thức hóa học là Al2[SiO4](f,OH)2.

Beryl: Một khoáng vật có tên là Beryllium Aluminium Cyclosilicate, công thức hóa học là Be3Al2(SiO3)6. Thông dụng nhất là Aquamarine.

Các loại đá tổng hợp có hình thức bề ngoài giống kim cương hoàn toàn có thể là :

YAG: Yttrium Aluminium (Y3Al5O12), được tổng hợp từ năm 1970.

Galliant (GGG): Gadoilinium Galium Garnet (Gd3Ga5O12), được tổng hợp từ năm 1970.

Djevalith: (ZrO2 + CaO), được tổng hợp từ năm 1977.

Fabulite: Strontium Titanate (SrTiO3), được tổng hợp từ năm 1955.

Synthetic Rutile

Moissanite: (SiC), có các đặc tính gần giống kim cương nhất, xuất hiện trên thị trường từ năm 1996.

Cubic Zirconium: (ZrO2 + Y3O2), gọi tắt là đá CZ, là loại đá giả kim cương thông dụng nhất từ năm 1977.

Ở thị trường Nước Ta, đá Cubic Zirconium là loại đá tổng hợp được sử dụng ưu thích nhất để thay thế sửa chữa kim cương do đặc thù quang học bên ngoài rất giống với kim cương và nhất là giá rẻ nên được gắn trên trang sức đẹp phân phối cho người tiêu dùng đại trà phổ thông .
Tuy nhiên, do đặc thù hám lợi, 1 số ít nhà kinh doanh loại đá này đã gắn tên gọi cho đá tổng hợp Cubic Zirconium ( CZ ) này là “ kim cương tự tạo ” và dùng một số ít đặc tính về quang học của kim cương cũng như quy trình nghiên cứu và điều tra sản xuất kim cương tổng hợp ( như đã đề cập ở phần kim cương tổng hợp ) để gán ghép cho đá CZ nhằm mục đích mục tiêu bán với giá khá cao, gây sự nhầm lẫn và thiệt hại cho người tiêu dùng .
Từ những thuật ngữ vừa nêu, tôi ý kiến đề nghị tên gọi cho những loại đá như sau :
– Đối với kim cương vạn vật thiên nhiên, tất cả chúng ta chỉ dùng một tên gọi : kim cương .
– Đối với loại kim cương được sản xuất trong công nghiệp mà thực chất cấu tạo vật liệu là kim cương thật, ta phải gọi là kim cương tổng hợp .
– Đối với những loại đá nhái hay đá giả kim cương, tùy theo thực chất mà ta gọi đúng tên, ví dụ đá CZ, đá moissanite, đá sapphire … Và nếu như được gắn trên trang sức đẹp thì ta hoàn toàn có thể gọi tên chung là đá trang sức đẹp, đá thời trang …

II. Bảng so sánh cấu tạo và các tính chất cơ – quang – lý của kim cương và đá Cubic Zirconium (CZ)

( * ) Từ năm 2010, Swarovkski đã tổng hợp những màu chính dùng cho đá CZ nhằm mục đích làm phong phú mẫu sản phẩm và sửa chữa thay thế cho kim cương màu

III. Về hình dạng – kiểu chế tác của kim cương và đá CZ

– Đối với kim cương: Hình dạng thông dụng nhất là mài dạng tròn (round shape) vì thích hợp với nhiều loại trang sức thông dụng. Kim cương cũng thường được chế tác kiểu giác cúc (brilliant cut). Đây là kiểu chế tác đã trải qua quá trình nghiên cứu và thử nghiệm của nhiều thợ kim hoàn nổi tiếng trên thế giới – từ sự kết hợp hình dạng và độ bền tinh thể, cho đến đặc tính quang học độc nhất vô nhị của tinh thể kim cương như chiết suất và độ trong suốt cao – để đến nay chúng ta mới có được những chuẩn mực về kiểu dáng cho kim cương. Với kiểu mài tròn giác cúc này, viên kim cương trở nên rực rỡ, tăng sắc trắng và ánh chiếu mà không có loại đá quý nào có được.

Những năm gần đây, bằng những thiết bị vi tính có ứng dụng đo lường và thống kê tương hỗ quang học, người ta đã chế tác những viên kim cương có hiệu ứng quang học nhìn thấy trái tim – mũi tên ( Hearts và Arrows ), làm tăng sức mê hoặc cho loại đá quý duy nhất này .

– Đối với đá Cubic Zirconium: Tuy chất liệu có nhiều đặc điểm không thể so được với kim cương, nhưng riêng đặc tính quang học của loại đá này có nhiều điểm tương đồng với kim cương, tuy chiết suất thấp hơn nhưng hệ số tán sắc mạnh đã làm cho viên đá CZ có màu sắc rực rỡ dưới ánh sáng trời. Với kiểu cắt mài giống kim cương, đá CZ có thể làm cho người ta thỏa mãn về sự giống nhau bên ngoài với kim cương, và điều đặc biệt hơn, là do tính chất sản xuất công nghiệp nên giá thành rẻ, phù hợp với nhu cầu của người tiêu dùng phổ thông.

Thêm vào đó, chỉ vài năm gần đây, cũng bằng những thiết bị vi tính có ứng dụng đo lường và thống kê tương hỗ quang học, người ta đã chế tác những viên CZ có hiệu ứng mũi tên – trái tim, tăng thêm phần mê hoặc cho loại đá này .
Nhưng cũng từ đó, những người kinh doanh thương mại nhập khẩu loại đá này đã tận dụng đặc thù hiệu ứng quang học và tên gọi kim cương tự tạo để quảng cáo gây ngộ nhận cho người tiêu dùng rằng kim cương tự tạo ( thực ra là đá CZ ) trọn vẹn có đủ những đặc tính ưu việt của kim cương mà giá tiền lại rẻ .

IV. Lưu ý về “Giấy giám định” của đá Cubic Zirconium trang sức giống kim cương

1. Các “Giấy giám định” cho đá Cubic Zirconium đều phải xác định bản chất vật liệu của đá là đá CZ và công thức hóa học. Không dùng từ có chữ “kim cương” gây ngộ nhận cho người tiêu dùng (như “kim cương nhân tạo”).

2. Kiểu mài và hình dạng chế tác nên ghi rõ ràng. Ví dụ như mài dạng tròn, kiểu giác cúc (Round, Brilliant Cut) chứ không ghi chung chung là mài kiểu kim cương (“Diamond Cut”).

3. Nếu viên đá được chế tác để có hiệu ứng quang học mũi tên – trái tim (Hearts & Arrows) thì được ghi ở mục ghi chú.

V. Các phương pháp phân biệt kim cương – đá Cubic Zirconium (CZ)

1. Thông qua tỷ trọng hay độ tương quan giữa trọng lượng – kích thước viên đá

– Việc dùng công thức Scharffenberg ( 1931 ) cho kim cương rời mài dạng tròn, giác cúc tiêu chuẩn sẽ giúp kiểm tra và phân biệt kim cương và đá CZ .
Trọng lượng ( carat ) = Đường kính ( mm ) x Đường kính ( mm ) x cao ( mm ) x 0,0061
– Việc dùng cân đo tuổi vàng để biết được tỷ trọng viên đá ( sp = 3,52 ) cũng là chiêu thức tốt để nhận ra kim cương dù mài ở dạng nào .
Tỷ trọng = Trọng lượng cân khô / ( Trọng lượng cân khô – Trọng lượng cân nước )
+ Nếu tỷ trọng tính ra được gần bằng 3,52 thì đó là kim cương
+ Nếu tỷ trọng tính ra được bằng 5,50 – 6,0 thì đó là đá CZ .
– Thuận tiện nhất là dùng bảng so sánh đối sánh tương quan size – khối lượng của kim cương mài tròn, giác cúc đúng chuẩn để xác lập có phải là kim cương hay đá CZ .

2. Thông qua khảo sát độ cứng viên đá bằng việc dùng giấy nhám corundum

Độ cứng của kim cương là 10, độ cứng của đá CZ là 8,5, còn giấy nhám loại tốt, được gắn lớp bột corundum độ cứng 9, nên khi mài giấy nhám lên mặt phẳng kim cương sẽ thấy không bị trầy xước, trong khi chà giấy nhám lên viên đá CZ sẽ làm viên đá bị mờ, trầy .

3. Thông qua độ dẫn nhiệt bằng việc dùng Multi Tester

Do tính dẫn nhiệt của kim cương cao gấp từ 400 – 500 lần đá CZ, hơn cả vàng, bạc, đồng và bạch kim nên chỉ với dụng cụ Presidium Multi Tester, ta hoàn toàn có thể nhận ra kim cương với CZ cũng như những loại đá khác thuận tiện. Tuy nhiên, việc sử dụng phải tuân thủ đúng nguyên tắc sử dụng mới cho tác dụng đúng chuẩn và đáng tin cậy .

4. Thông qua khảo sát trên kính hiển vi hay lúp 10x-14x

Với những người được giảng dạy để sử dụng lúp và kính hiển vi, việc nhận ra kim cương và đá CZ không mấy khó khăn vất vả .

VI. So sánh tương đối giữa kim cương – kim cương tổng hợp và đá trang sức CZ (các đại lý kinh doanh gọi là “kim cương nhân tạo”)

– Về mặt ý nghĩa, kim cương vạn vật thiên nhiên có những yếu tố đặc biệt quan trọng mà đá CZ không hề có :
+ Kim cương vạn vật thiên nhiên được hình thành trong quy trình tự nhiên hàng triệu năm dưới lòng đất, dưới áp suất và nhiệt độ rất cao, và do quy trình phong hóa để phún xuất theo núi lửa hay tích tụ trong những vùng trũng .
+ Kim cương vạn vật thiên nhiên mang những tì vết hay đặc tính tự nhiên mà vì đó nó trở nên bí hiểm và mang một yếu tố niềm tin mà viên đá CZ không hề có được .

+ Việc tìm ra để khai thác, tốn bao mồ hôi, công sức của những thợ đào mỏ, thợ kim hoàn, để rồi những nhà kinh doanh tuyển chọn, giám định, định giá và đến lượt người chủ sở hữu phải có duyên ngộ mới mua về cùng với trang sức. Đó là cả một quá trình mang yếu tố tinh thần không gì có được.

– Về mặt chất lượng, bằng những đặc thù, đặc thù ưu việt như độ cứng, độ trong suốt, sắc tố và độ sạch hiếm có khi chọn mua, viên kim cương khi triển khai xong sẽ có độ bóng cực cao, ít trầy xước bởi những va chạm thường thì, ánh chiếu bùng cháy rực rỡ, không đổi khác thực chất theo thời hạn .
– Về mặt giá trị, kim cương vẫn giữ giá trị theo thời hạn và ngày càng tăng lên theo nhu yếu của con người. Việc bán lại cũng thuận tiện và xem như thể một phương tiện đi lại vừa trang sức đẹp, vừa giữ giá .
Đối với đá Cubic Zirconium, ngoài đặc thù tán sắc mạnh và ánh chiếu giống kim cương, giá tiền rẻ cũng là điểm lôi cuốn người tiêu dùng. Tuy nhiên, về mặt ý thức, viên đá CZ chỉ là viên đá công nghiệp được sản xuất hàng loạt, do vậy tuy rẻ, nhưng không quý, hiếm. Về mặt chất lượng, viên đá khi lên trang sức đẹp sẽ chỉ giữ vẻ đẹp trong thời hạn ngắn vì tính dễ trầy xước, vỡ mẻ. Thêm vào đó, thay vì mua đúng giá trị của nó, bằng những quảng cáo gây ngộ nhận cho người tiêu dùng với mục tiêu tăng giá, người dùng đã phải mua với một giá khá cao so với giá trị thật của nó gấp từ 100 đến 200 lần .