Trang sức cổ Việt Nam thời Vua Hùng – Saigon Jewellery

Những cuộc khai thác khảo cổ đã cho thấy được sự tăng trưởng của ngành chế tác kim hoàn cổ xưa của cha ông ta đã tăng trưởng từ thời những Vua Hùng. Trang sức đã bộc lộ phần nào nét tinh hoa của nền văn minh Việt cổ .Nhiều di vật chứng tỏ thời kì này nhiều nghề sống sót trong đó có : nghề đúc, nghề đãi vàng, đặc biệt quan trọng là nghề làm đồ trang sức. Nhiều loại sản phẩm của văn hóa truyền thống Đông Sơn đã gia nhập lan tỏa vào vùng đất phương Nam của Khu vực Đông Nam Á và giao lưu trên một địa phận to lớn như Mã Lai, Phi Líp Pin, Đài Loan v.v … Hàng chục những di chỉ là những đồ trang sức như vòng tay, nhẫn, chuỗi hạt có kĩ thuật cao được tìm thấy ở Tràng Kênh – Hải Phòng Đất Cảng, Bãi Tự – Hà Bắc và Cồn Cấu, Bái Tê – Thanh Hóa .Thủ lĩnh quân sự chiến lược thời Hùng Vương có tấm đồng che ngực hình chữ nhật hay hình vuông vắn có trang trí, có đai sống lưng với khóa đồng to bản có trang trí và đính thêm những chiếc nhạc đồng nhỏ .

Người thời Hùng Vương ưa dùng đồ trang sức. Nam cũng như nữ đều đeo vòng tai, đeo nhẫn, hạt chuỗi và phổ biến nhất là vòng tay.

Kiểu trang sức thật là nhiều mầu vẻ : vòng tai hình tròn trụ, hình vành khăn ; hạt chuỗi hình tròn trụ, hình tròn trụ, hình trái soan ; nhẫn có tiết diện hình tròn trụ, hình thừng bện ; vòng tay có tiết diện hình tròn trụ, hình bán nguyệt, hình chữ nhật, hình vuông vắn, hình thang …Hầu hết đồ trang sức làm bằng đá hiếm ( màu vàng, màu xanh, nhiều màu ), bằng đồng thau. Thỉnh thoảng có cả ngọc. Nhờ sự chú ý gia công và khiếu nghệ thuật và thẩm mỹ tinh xảo, kỹ thuật chế tác tinh xảo, người thợ khéo đã tạo ra những vật làm đẹp cho con người có giá trị lớn trong lịch sử dân tộc nghệ thuật và thẩm mỹ trang sức .

1. Giai đoạn văn hoá Phùng Nguyên (khoảng nửa đầu thiên niên kỷ thứ hai TCN): Giai đoạn mở đầu của thời đại dựng nước. Đây là sơ kỳ thời đại đồng thau.

Người Phùng Nguyên trang sức bằng vòng tay, hoa tai, hạt chuỗi, hạt cườm, những mãnh đá mỏng dính có lỗ để đeo, có hình đuôi cá, hình đồng xu hoặc không có hình thù nhất định. Số lượng gia tài khác nhau chôn theo trong những ngôi mộ cổ tiến trình Phùng Nguyên cho tất cả chúng ta biết về sự phân hoá gia tài trong xã hội thời đó. Những mảnh trang sức hình đuôi cá, tượng đàn ông Văn Điển hoàn toàn có thể đã phản ánh sự xác lập của chính sách quyền cha, dòng cha. Những hình tượng hoa văn trang trí trên đồ gốm những dáng hình của vòng trang sức hoàn toàn có thể phản ánh sự sống sót của tục thờ thần mặt trời .

2. Giai đoạn văn hoá ĐỒNG ĐẬU (thuộc nửa sau thiên niên kỷ thứ hai TCN): 

Ngoài những kiểu loại hiện vật thường thấy trong quá trình Phùng Nguyên, Open một số ít dạng trang sức mới. Đó là những loại vòng tay cỡ lớn, những hoa tai có 4 núm, những hạt chuỗi hình gối quạ được làm rất chau chuốt, công phu, tỉ mỉ .Đồ trang sức bằng đá Đồng Đậu đã hoàn thành xong về hình dáng. Loại vòng có size lớn và nặng được sản xuất một cách hoàn mỹ. Loại hoa tai 4 mấu tăng trưởng. Loại hình vòng mới Open là loại vòng có khe hở tròn nhưng to, dày, trau chuốt, phức tạp. Loại hình hạt chuỗi mới là mô hình ống, hai đầu to, giữa cong lõm có khe hở : đó là loại hạt chuỗi hình gối gục. Ngoài ra còn có những đồ trang sức hình tròn trụ tròn hay móng dẹt, có khắc hoặc có lỗ để đeo. Nghề đá cũng được sử dụng để ship hàng cho nghề luyện kim. Khuôn đúc bằng đá được phát hiện ở nhiều nơi. Ở di chỉ Đồng Dền thấy có một khuôn đúc rìu còn nguyên vẹn cả 2 mang. Ở di chỉ Đồng Đậu phát hiện được một khuôn mỗi lần hoàn toàn có thể đúc được 2 đầu mũi tên. Vũ khí gồm những loại mũi lao có một hoặc hai ngạnh, mũi nhọn có một hay hai đầu. Đồ trang sức có những loại vòng, vật có xuyên lỗ để đeo. Giai đoạn Đồng Đậu là một bước tăng trưởng tất yếu trên cơ sở quá trình Phùng Nguyên. Nét điển hình nổi bật khiến quá trình này độc lạ hẳn quá trình trước là sự phá triển của kỹ thuật luyện kim đồng thau .

3. Giai đoạn văn hoá GÒ MUN (nửa đầu thiên niên kỷ thứ nhất TCN)

Đồng thau được dùng làm đồ trang sức : vòng tay được uốn bằng những dây đồng .

4. Giai đoạn văn hoá ĐÔNG SƠN (khoảng TK VII TCN đến đầu CN)

Văn hóa Đông Sơn được phát hiện tiên phong vào năm 1924 bên bờ sông Mã thuộc làng Đông Sơn, huyện Đông Sơn, nay thuộc phường Hàm Rồng, Thành phố Thanh Hóa. Cho đến nay, năm năm trước, quy trình phát hiện và nghiên cứu và điều tra Văn hóa Đông Sơn đã tròn 90 năm. Trải qua gần một thế kỷ, với những thành tựu của khảo cổ học, chứng cứ về Văn hóa Đông Sơn, một thời kỳ tăng trưởng rực rỡ tỏa nắng trong lịch sử dân tộc dân tộc bản địa Việt Nam được nhiều chuyên viên, cũng như công chúng trong và ngoài nước trọn vẹn thán phục. Đây cũng là thời kỳ tạo tiền đề cơ sở vật chất cho sự sinh ra nhà nước tiên phong – nhà nước Văn Lang – Âu Lạc, và là nền tảng hình thành truyền thống cuội nguồn văn hóa truyền thống Việt Nam. Văn hóa Đông Sơn được phân bổ hầu hết ở 3 lưu vực sông chính đó là sông Hồng, sông Mã và sông Cả, thuộc những tỉnh Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ Việt Nam .

Văn hóa Đông Sơn là thời kỳ nở rộ của các sản phẩm đồng thau, với sự phát triển mạnh mẽ của kỹ thuật đúc đồng, những sản phẩm đồng đã dần chiếm ưu thế trong đời sống của cư dân Đông Sơn. Trang sức bằng đồng được tìm thấy khá nhiều trong các di chỉ thuộc Văn hóa này, đa dạng về loại hình và kiểu dáng như: vòng (gồm vòng ống chân, vòng ống tay, vòng trổ thủng, vòng hình sống trâu, vòng có mặt cắt ngang hình bầu dục, hình tròn, hình lòng máng…) trâm cài, khóa thắt lưng… Một trong những loại hình đồ trang sức đồng được cư dân Đông Sơn ưa chuộng nhất là vòng ống. Vòng thường có hình nón cụt hay hình trụ rỗng,… trên thân có những đường gờ nổi song song với nhau, các đường chỉ chìm, đường tròn tiếp tuyến có chấm giữa, hoa văn sóng nước, ở một hay hai đầu thường được trang trí hoa văn hình bông lúa, hình chữ S…Vòng ống loại này thường có một rãnh hở để điều chỉnh độ rộng khi đeo. Nhiều chiếc vòng ống, ở vành miệng và thân được gắn nhạc đồng, chứng tỏ, ngoài chức năng làm đẹp, những chiếc vòng ống này còn là loại nhạc cụ độc đáo, đặc biệt trong những lễ hội. Bởi khi múa, những quả nhạc đồng (lục lạc) có kích thước xấp xỉ bằng nhau, đã rung đập vào nhau hay đập vào thân vòng tạo nên những âm thanh vui nhộn.

Những lục lạc đồng không chỉ được gắn trên vòng ống, những nhà nghiên cứu còn phát hiện chúng được gắn trên một số ít hiện vật khác của Đông Sơn tìm thấy trong những di chỉ ở Làng Vạc ( Nghệ An ) như chuông đồng, muôi đồng, xà tích, khuyên tai, nhẫn, khóa thắt lưng. Điều đó càng chứng tỏ đời sống của dân cư dân Đông Sơn gắn liền với âm nhạc và nhảy múa, đặc biệt quan trọng, trong những dịp hội hè, tế, lễ. Những hình ảnh này đã được khắc họa trên một số ít trống đồng Đông Sơn như hình người đội mũ lông chim hóa trang nhảy múa, qua những khối tượng như : Tượng người cõng nhau thổi khèn ( Bảo tàng Lịch sử vương quốc – Bảo vật vương quốc năm 2012 ), hay qua tượng người thổi khèn trên cán muôi đồng trong mộ thuyền Việt Khê …. Trong khi múa, có nhiều nhạc khí đệm theo như : trống, chiêng, khèn … và trong một dàn nhạc có nhiều khạc khí như vậy thì vòng ống gắn nhạc có tính năng làm cho tiết tấu bản nhạc thêm sung sướng, sinh động. Vòng ống chân, ống tay còn có công dụng chống đỡ những vật nhọn, nặng đâm vào cổ tay, cổ chân. Đặc biệt, so với đàn ông, nó như một thứ giáp chắn khi ra trận. Nhiều dân tộc bản địa còn đeo nhiều vòng ở cổ tay, cổ chân để tránh vắt cắn khi đi rừng. Người Đông Sơn rất thích đeo nhiều trang sức, ngoài trang sức ở tai, cổ, tay, thì họ còn chăm sóc đến mái tóc, bởi lẽ “ cái răng cái tóc là góc con người ”. Những chiếc trâm cài đầu có vật liệu đồng tìm thấy trong những di tích lịch sử Văn hóa Đông Sơn cũng là mô hình trang sức mang đặc trưng của dân cư thời kỳ này. Ngoài tính năng giữ cho mái tóc ngăn nắp, trâm cài còn là vật trang trí, tô điểm cho mái tóc. Những phụ nữ quý tộc thường cài những loại trâm đẹp, có size lớn, điển hình như chiếc trâm hình chữ P. ( gần giống hình chiếc vợt cán dài ), mang ký hiệu LSb 24291, Bảo tàng Lịch sử vương quốc nhượng lại của ông Triệu Văn Ánh ở TP. Hà Nội năm 1999. Bên cạnh đó, khóa thắt lưng cũng là mô hình trang sức bằng đồng độc lạ của những thủ lĩnh, quan lại và những người giàu sang thời kỳ này. Trên khóa thắt lưng thường trang trí những đường xoắn ốc, trang trí hình chữ S, có khóa thắt lưng gắn thêm lục lạc, và có những khóa thắt lưng trang trí cá sấu, hình rùa. Những con vật biểu lộ cho sự dũng mãnh của những thủ lĩnh thời Đông Sơn .Như vậy, những đồ trang sức này không chỉ có tính năng làm đẹp mà nó còn đóng vai trò quan trọng làm đa dạng và phong phú đời sống nghệ thuật và thẩm mỹ, niềm tin và tâm linh của con người. Bên cạnh những đồ trang sức bằng đồng, mô hình trang sức đá cũng được dân cư Đông Sơn yêu thích, gồm những mô hình như vòng tay những loại, khuyên tai, hạt chuỗi … với kỹ thuật khoan tách lõi, mài, giũa, đánh bóng … Có lẽ khuyên tai đá hình vành khăn là mô hình phổ cập của dân cư Đông Sơn. Loại đá được người Đông Sơn lựa chọn làm đồ trang sức là những loại đá trắng, xanh, có vân, xám, vàng nâu, điển hình nổi bật nhất là màu đỏ của mã não, xanh mát của đá ngọc hay trong suốt của thạch anh. Như vậy, để làm đẹp, người Đông Sơn không chỉ sản xuất ra những mô hình trang sức độc lạ, mà còn chú trọng về sắc tố của chúng, bởi chúng góp thêm phần tôn thêm vẻ đẹp cho bản thân họ. Đặc biệt, trong Văn hóa Đông Sơn có những hạt chuỗi đá dài 3-4 cm, được mài vát 2 đầu, đây là loại hạt chuỗi không phải để đeo ở cổ, mà theo một số ít tài liệu dân tộc bản địa học thì chúng được đeo ở tai, có lỗ ở giữa để cắm giải tua hay lông chim để trang trí.

Ngoài những trang sức bằng đồng, đá, cư dân Đông Sơn còn sử dụng đồ trang sức bằng thủy tinh. “Sản xuất thủy tinh là một nghề hoàn toàn mới, chỉ ra đời vào thời Đông Sơn…có ý kiến nói đến sự ra đời sớm của trung tâm chế tạo thủy tinh Sa Huỳnh và ảnh hưởng lan tỏa của nó đến các vùng xung quanh … Như vậy nghĩa là nghề làm thủy tinh Đông Sơn có nguồn gốc hay ít nhất thì cũng chịu ảnh hưởng của nghề thủy tinh Sa Huỳnh”. [Hà Văn Tấn (1994), Văn hóa Đông Sơn ở Việt Nam, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội]. Trang sức có chất liệu thủy tinh đang trưng bày và giới thiệu tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia gồm: hạt chuỗi, vòng tay, khuyên tai… trong đó những chiếc vòng tay được xem là một trong những loại hình tiêu biểu.

Tuy kỹ thuật chế tác thủy tinh không phải là thế mạnh của dân cư Đông Sơn, nhưng với sự Open của đồ trang sức bằng thủy tinh trong văn hóa truyền thống này cho thấy : dân cư Đông Sơn ngay từ rất sớm đã có sự giao lưu, trao đổi, cả về kỹ thuật và sản phẩm & hàng hóa với những vùng trong khu vực .Vậy những đồ trang sức phong phú về vật liệu, phong phú và đa dạng về mẫu mã, tinh xảo về hoa văn này đã được người Đông Sơn sử dụng như thế nào ? Điều đó được phản ánh qua những khối tượng tròn trang trí trên thạp đồng, trên cán dao găm. Những khối tượng người trang trí cán kiếm, cán dao găm đồng được diễn đạt rất chân thực và sôi động như hình người đàn ông mặc khố, đứng chống nạnh, tóc búi tròn, đôi vòng tai to chấm xuống vai, tay đeo vòng, cổ đeo vòng dài xuống đến ngực. Đặc biệt là hình ảnh người phụ nữ trang trí trên cán kiếm được phát hiện ở núi Nưa ( Triệu Sơn, Thanh Hóa ) biểu lộ một vẻ đẹp sang trọng và quý phái. Với mái tóc búi cao hình búp sen, cổ đeo hạt chuỗi dài đến bụng, vòng tai to chấm vai, hai tay đeo vòng. Qua đó cho thấy, thời kỳ này đồ trang sức được dân cư Đông Sơn khá yêu thích và sử dụng phổ cập cho cả đàn ông và phụ nữ. Tuy nhiên, cách trang sức của đàn ông và phụ nữ có đôi chút khác nhau, phụ nữ thường đeo khuyên tai to, nặng, dài chấm xuống vai, nhiều tượng Đông Sơn còn phát hiện họ đeo nhiều chiếc khuyên tai móc vào nhau, còn đàn ông thì đeo những chiếc khuyên nhỏ hơn, nhìn nghiêng mới thấy. Những tượng Đông Sơn phát hiện được cho đến nay mới chỉ thấy tượng phụ nữ đeo chuỗi hạt, và thường đeo nhiều chuỗi, chuỗi trong cùng sát vào cổ, chuỗi ngoài cùng chấm đến bụng, mô hình trang sức này chưa thấy ở tượng đàn ông. Qua số lượng di vật trang sức tìm thấy trong Văn hóa Đông Sơn, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể hiểu, đời sống vật chất của dân cư thời kỳ này đã khá cao, từ đó họ mới hoàn toàn có thể tập trung chuyên sâu, dành nhiều tận tâm và thời hạn để cho sinh ra nhiều mô hình trang sức cầu kỳ, tỉ mỷ và đẹp đến như vậy. Bên cạnh đó, chúng còn phản ánh sự đa dạng và phong phú trong đời sống ý thức, đồng thời, phản ánh trình độ kỹ thuật, tư duy, thẩm mỹ và nghệ thuật trong kỹ thuật luyện kim đúc đồng, cũng như kỹ thuật chế tác đá của dân cư thời kỳ này .Trang sức muôn thủa vẫn là kết tinh của thẩm mỹ và nghệ thuật nghệ thuật và thẩm mỹ và đỉnh điểm của kỹ thuật chế tác. Qua bàn tay tài khéo của nghệ nhân xưa, mỗi một món đồ trang sức đã trở thành một tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ. Cho đến ngày này, sức điệu đàng của sưu tập đồ trang sức cổ Việt Nam vẫn còn nguyên giá trị .Nguồn ( với toàn bộ sự biết ơn của chúng tôi về những tư liệu điều tra và nghiên cứu lịch sử dân tộc quý giá này của những tác giả )

• Trang sức của người Việt cổ, Trịnh Sinh & Nguyễn Văn Huyên, 2001
• Hành trình trở về thời đại Hùng Vương dựng nước – Lê Văn Hảo – 2013
• Sưu tập trang sức Đông Sơn tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia – Nguyễn Thị Định (Phòng GDCC) – Bảo tàng Lịch sử quốc gia – 2014
• Mỹ thuật Việt Nam thời kỳ Hùng Vương – Viết chì gỗ – 2016
• Hình ảnh hiện vật tại Triển lãm “Trang sức cổ Việt Nam” – Nhiều tác giả – 2015

Like this:

Like

Loading …

Related

Source: https://thoitrangredep.vn
Category: Trang Sức