Đặc khu kinh tế: góc nhìn từ Trung Quốc

Vĩ mô Thời sựĐặc khu kinh tế đã bộc lộ vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế Trung Quốc, góp phần từ 50 % tới 80-90 % tăng trưởng GDP tại một số ít khu vực ; nâng cao chất lượng công nghệ tiên tiến tại nhiều địa phương .​ Ngay sau khi triển khai chủ trương Open năm 1978, bốn đặc khu kinh tế tiên phong của Trung Quốc đã được thành lập tại Phúc Kiến và Thâm Quyến trong hai năm tiếp theo với tiềm năng tạo một khu vực mở với quốc tế và thử nghiệm các chủ trương đặc biệt quan trọng. Sau khi thử nghiệm thành công xuất sắc, quy mô này đã được nhân rộng tới hơn 191 khu vực ( 1 ) .

Đặc khu kinh tế đã thể hiện vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế Trung Quốc, đóng góp từ 50% tới 80-90% tăng trưởng GDP tại một số khu vực; nâng cao chất lượng công nghệ tại nhiều địa phương. Các yếu tố thành công của đặc khu bao gồm:

Sự cam kết và tương hỗ của nhà nước trong việc tăng cường các cải cách kinh tế theo hướng thị trường. Chính quyết tâm tạo ra sự độc lạ trải qua những cải cách liên tục đã dẫn tới sự tin cậy vào một thiên nhiên và môi trường kinh tế vĩ mô cởi mở và không thay đổi. Khối TW cố gắng nỗ lực phân quyền, giúp tạo ra một mạng lưới hệ thống pháp lý mở và hiệu suất cao cho các đặc khu. Chính quyền cấp địa phương cố gắng nỗ lực thiết kế xây dựng chính sách hành chính thông thoáng, minh bạch ( chính sách một cửa ) cho các nhà đầu tư và tạo cơ sở vật chất tốt cho khu vực .

Dù đã có hơn 4.000 đặc khu kinh tế trên toàn quốc tế nhưng những quy mô thành công xuất sắc như Thâm Quyến của Trung Quốc là rất ít, chưa nói đến cái giá phải trả cũng không nhỏ. Ảnh : Wikipedia

Cải cách đất đai. Tại Thâm Quyến, trước năm 1981, toàn bộ đất thuộc về nhà nước và tập thể. Tuy nhiên, từ năm 1981, nhà nước Trung Quốc đã được cho phép các đặc khu cho nhà góp vốn đầu tư thuê đất với thời hạn từ 20-50 năm và hoàn toàn có thể gia hạn sau đó. Hệ thống đấu giá đất đai cũng được thành lập cho toàn bộ đất thương mại và đất công nghiệp ( 2007 ) nhằm mục đích bảo vệ việc sử dụng hiệu suất cao tài nguyên đất .
Tạo động lực góp vốn đầu tư và tự chủ thể chế. Nhằm lôi cuốn lượng vốn góp vốn đầu tư vào các đặc khu, nhiều chủ trương tài khóa và phi tài khóa đã được triển khai gồm có đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo điều kiện kèm theo về hạ tầng, thông quan nhanh gọn, giảm thuế và các chủ trương lôi cuốn nhân lực linh động. Các chủ trương tương hỗ còn gồm có các chủ trương lôi cuốn nhân tài, lao động có trình độ bằng cách cung ứng nhà cửa, ngân sách giáo dục, cấp vốn điều tra và nghiên cứu … Bên cạnh đó, chính quyền sở tại địa phương cũng được phân quyền can đảm và mạnh mẽ .
Nâng cao và thay đổi công nghệ tiên tiến, link ngặt nghèo với kinh tế trong nước. Với việc tập trung chuyên sâu cao các lao động có trình độ, đặc biệt quan trọng là các lao động R&D, các đặc khu trở thành TT tri thức và xây đắp công nghệ tiên tiến, thay đổi công nghệ tiên tiến. Bên cạnh đó, dòng vốn FDI dồi dào vào các đặc khu cũng tạo điều kiện kèm theo học tập và ứng dụng các công nghệ tiên tiến mới. Do đó, cơ quan chính phủ Trung Quốc để tập trung chuyên sâu tại các đặc khu các ngành công nghiệp yên cầu công nghệ cao. Ngoài ra, các đặc khu còn có link ngặt nghèo với kinh tế trong nước và các khu vực kinh tế trải qua chuỗi đáp ứng và chuỗi giá trị .
Mục tiêu, tiêu chuẩn và lợi thế rõ ràng. Dù có nhiều đặc khu nhưng mỗi đặc khu tại Trung Quốc đều có tầm nhìn và tiềm năng rõ ràng trong tăng trưởng kinh tế, xuất khẩu lao động, thu ngân sách, lôi cuốn FDI. .. Những tiềm năng rõ ràng tạo áp lực đè nén và tăng tính nghĩa vụ và trách nhiệm của người đứng đầu đặc khu. Đồng thời, đặc khu cũng cần phát huy các lợi thế cạnh tranh đối đầu .

Và các hệ lụy

Kinh nghiệm của Trung Quốc cũng cho thấy một số ít rủi ro đáng tiếc, hệ lụy của quy mô đặc khu :
“ Mọc nhanh như nấm ” và cạnh tranh đối đầu quyết liệt : Nhận thấy sự thành công xuất sắc tại một số ít đặc khu giáp biển, nhiều địa phương khác đã vận dụng công thức thành lập đặc khu trên mà không nghiên cứu và điều tra và lên kế hoạch kỹ lưỡng. Điều này đã dẫn tới sự thất bại của nhiều đặc khu và sự tiêu tốn lãng phí nguồn lực. Bên cạnh đó, từ những năm 1990, sự lan rộng ra ồ ạt của các đặc khu đã dẫn tới đại chiến “ tới đáy ” để giảm thuế và tăng khuyến mại góp vốn đầu tư, cùng với đó là sự cạnh tranh đối đầu không lành mạnh tại các địa phương .
Sự xuống cấp trầm trọng của thiên nhiên và môi trường : Vì đánh đổi tăng trưởng GDP và thiên nhiên và môi trường, nhiều đặc khu kinh tế đã đương đầu với nhiều yếu tố thiên nhiên và môi trường trầm trọng. Theo ước tính của Ngân hàng Thế giới, ngân sách môi trường tự nhiên tại Trung Quốc chiếm tới khoảng chừng 8 % GDP và nhiều hệ lụy vẫn còn tiếp nối. Do đó, để cải tổ yếu tố trên, Trung Quốc đã nâng các tiêu chuẩn về môi trường tự nhiên tại các đặc khu và ưu tiên các công nghệ tiên tiến xanh .
Bất cân đối giữa tăng trưởng công nghiệp và tăng trưởng xã hội : Trong khi nhiều tiềm năng kinh tế đã được triển khai xong, nhiều đặc khu vẫn chưa phân phối được các dịch vụ xã hội tốt tương ứng nhằm mục đích giữ chân các nguồn vốn góp vốn đầu tư có giá trị và nguồn nhân lực có giá trị .

Việt Nam có nên thúc đẩythành lập đặc khu?

Từ kinh nghiệm tay nghề Trung Quốc tất cả chúng ta hoàn toàn có thể xem xét thêm một số ít yếu tố trước khi quyết định hành động thôi thúc quy mô đặc khu kinh tế tại Nước Ta :
Thời điểm thành lập đặc khu : Có thể thấy các quy mô đặc khu thành công xuất sắc của Trung Quốc đã được thành lập từ những năm 1980, những ngày đầu Open của vương quốc này. Do đó, môi trường tự nhiên kinh tế trong và ngoài nước của Trung Quốc khi đó đều rất độc lạ với thực trạng hiện tại của Nước Ta. Trước hết, độ mở của nền kinh tế Trung Quốc lúc đó còn rất thấp, chưa có nhiều vùng Open, lôi cuốn vốn góp vốn đầu tư quốc tế. Bên cạnh đó, thương mại quốc tế nói chung còn chưa cao, sự thông thương cũng như các hiệp định quốc tế, sự tự do chuyển dời của các nguồn vốn còn thấp. Còn trong toàn cảnh lúc bấy giờ của Nước Ta, với độ mở thương mại trên 200 % GDP, việc thiết yếu có một đặc khu nhằm mục đích tạo độ mở cho nền kinh tế là không quá thiết yếu. Bên cạnh đó, các hiệp định thương mại tự do ngày càng nhiều giúp cho luồng vốn, thương mại quốc tế vận động và di chuyển ngày càng thuận tiện. Do đó, việc lôi cuốn dòng vốn, thương mại và các yếu tố vào đặc khu là không hề thuận tiện .

Cạnh tranh nội địa: Tính tới tháng 7-2017, Việt Nam đã có 328 khu công nghiệp và 16 khu kinh tế. Trong đó, tính riêng ba tỉnh Quảng Ninh, Khánh Hòa, Kiên Giang lần lượt có 4, 5 và 6 khu công nghiệp với mục tiêu thu hút đầu tư và nhân lực, thúc đẩy sự phát triển công nghiệp quốc gia. Thực tế những khu công nghiệp đã và đang nhận nhiều chính sách ưu đãi về thuế, đất đai và thủ tục hành chính tại các địa phương. Do đó, việc hình thành các đặc khu tại các địa phương này có thể gây ra hiện tượng cạnh tranh lẫn nhau giữa đặc khu và các khu công nghiệp, khiến phân tán nguồn vốn và cạnh tranh về nhân lực, từ đó gây lãng phí và thiếu hiệu quả nguồn lực.

Cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và xã hội : Bên cạnh những tiềm năng về kinh tế, sự tăng trưởng của xã hội chính là yếu tố tạo sự vững chắc cho tăng trưởng. Do đó, việc liên kết và cân đối các dịch vụ xã hội nhằm mục đích giữ chân nguồn nhân lực có trình độ, bảo vệ phúc lợi xã hội và thân thiện môi trường tự nhiên là những yếu tố thiết yếu để bảo vệ tính bền vững và kiên cố, bao trùm của quy mô đặc khu .
( 1 ) 191 khu khu vui chơi giải trí công viên công nghệ tiên tiến vương quốc – một hình thức đặc khu kinh tế ( special economic zone ) của Trung Quốc – số liệu năm 2013 .

Theo TBKTSG