Chất dinh dưỡng vi lượng và sức khỏe

Chất dinh dưỡng vi lượng và sức khỏe

Vi chất là thành phần không hề thiếu trong khẩu phần ăn hàng ngày. Vậy vi chất là những chất gì ? Ảnh hưởng thế nào lên sức khỏe thể chất ?

Định danh vi chất

Vi chất dinh dưỡng, vi chất, micronutrients, là những yếu tố thiết yếu cần cho khung hình để triển khai xong những tính năng sinh lý học và duy trì sức khỏe thể chất, với số lượng rất nhỏ, dưới 100 miligram mỗi ngày .

Vi chất dinh dưỡng của con người chính là những vitamin và khoáng chất. Hiện nay, có hơn 13 vitamin và 14 khoáng chất sau được liệt kê vào list những yếu tố vi lượng thiết yếu cho con người .

Vitamin

Vitamin là những hợp chất hữu cơ được tạo ra bởi thực vật và động vật hoang dã hoàn toàn có thể bị phá vỡ bởi nhiệt, axit hoặc không khí. Các vitamin thường đóng vai là những co-enzyme, trợ giúp những enzyme trong chuyển hóa ; hoặc là những chất bio-catalyzer, xúc tác cho những phản ững sinh học, ngõ hầu tạo ra nguồn năng lượng, phân loại tế bào, tạo hồng cầu, phân loại tế bào, sinh tổng hợp collagen, nâng cao hệ miến dịch …

* Các vitamin tan trong nước ( water-soluble vitamins )

– Vitamin B1 ( thiamine ) : quan trọng trong chuyển hóa nguồn năng lượng .

– Vitamin B2 ( riboflavin ) : chuyển hóa nguồn năng lượng, chuyển hóa chất béo, tính năng tế bào …

– Vitamin B3 ( niacin ) : giúp chuyển hóa nguồn năng lượng từ thức ăn .

– Vitamin B5 ( pantothenic acid ) : thiết yếu cho việc tổng hợp axit béo .

– Vitamin B6 ( pyridoxine ) : giúp khung hình giải phóng glucose từ kho dự trữ, chuyển hóa nguồn năng lượng và tân tạo hồng huyết cầu .

– Vitamin B7 ( biotin ) : giữ vai trò trong chuyển hóa axit amin, axit béo và glucose .

– Vitamin B9 ( folate ) : vai trò quan trọng trong phân loại tế bào .

– Vitamin B12 ( cobalamin ) : rất thiết yếu cho sự tạo huyết cầu tố và hồng cầu, hoàn thành xong công dụng hệ thần kinh TW, não bộ .

– Vitamin C ( ascorbic acid ) : thiết yếu để sinh tổng hợp collagen ở da, mạch máu ; sinh tổng hợp những chất trung gian dẫn truyền thần kinh, nâng cao công dụng của mạng lưới hệ thống miễn dịch, và là một chất chống oxy-hóa quan trọng bảo vệ tế bào khỏi những tổn thương do stress oxy-hóa .

* Các vitamin tan trong dầu ( fat-soluble vitamins )

– Vitamin A : Cần thiết để tổng hợp chất rhodopsin ở mắt, chất dần truyền thần kinh thị giác quan trọng, giúp con người hoàn toàn có thể nhìn thấy .

– Vitamin D : Kích thích hệ miến dịch, quan trọng để hấp thụ calci và tăng trưởng xương .

– Vitamin E : Vai trò trong hệ sinh dục, miễn dịch, chất chống oxy-hóa quan trọng bảo vệ tế bào khỏi những tổn thương do stress oxy-hóa .

– Vitamin K : Giúp gan tổng hợp chất prothrombin, rất quan trọng trong quy trình đông máu, và giúp tăng trưởng xương .

Khoáng chất (minerals)

Là những chất vô cơ, sống sót trong đất hoặc nước. Vì là khoáng vô cơ, chúng không bị không hề bị phá vỡ bởi nhiệt, không khí hay những enzyme tiêu hóa .

* Khoáng chất đa lượng ( macrominerals )

– Calcium : Khoáng chất quan trọng trong cấu trúc xương, răng. Hỗ trợ việc co bắp cơ vân và cơ trơn thành mạch máu, yếu tố quan trọng trong đông mấu ( yếu tố 4 ) … .

– Phospho : Thành phần cấu trúc của xương và màng tế bào .

– Magne : Hỗ trợ hơn 300 phản ứng enzyme, điều hòa co cơ, huyết áp .

– Natri : Chất điện giải, cation chính của những dịch thể trong khung hình con người. Giúp duy trì cân đối thể dịch ( fluid balance ) và không thay đổi huyết áp .

– Clo : Anion chính cân đối với natri. Giúp cân đối thể dịch và dịch tiêu hóa .

– Kali : Chất điện giải chính của tế bào chất, giúp dẫn truyền thần kinh ở màng tế bào và công dụng co cơ .

– Sulfur ( lưu huỳnh ) : Có ở mọi tế bào và ở trong hai axit amin cystein và methionine .

* Khoáng chất vết ( trace minerals )

– Sắt : Giúp hemoglobin ( huyết cầu tố ) và myoglobin ( nhục tố ) trao đổi oxy, chất xúc tác thiết yếu cho 1 số ít enzymes, hóc môn .

– Mangan : Giúp chuyển hóa carbohydrate, amino acid and cholesterol .

– Đồng : Cần cho sự xây dựng mô link, cho hoạt động giải trí của hệ thần kinh và não bộ .

– Kẽm : Cần cho tăng trưởng khung hình, công dụng miến dịch và sự lành của những vết thương .

– Iod : Chất khoáng chính để sinh tổng hợp những hóc-môn tuyến giáp .

– Fluo Cần thiết cho tăng trưởng xương và răng .

– Selen Quan trọng cho tuyến giáp, hệ sinh dục, miến dịch và là chất chống oxy-hóa .

Thiếu vi chất: không được!

Dù hàm lượng rất nhỏ, vi chất cũng là thành phần không hề thiếu trong khẩu phần ăn, và những nhà khoa học dinh dưỡng đã xếp vi chất vào một trong bốn thành phần của ô vuông thức ăn bên cạnh ba đại chất ( macronutrients ) là bột đường, chất béo và chất đạm .

Trong trong thực tiễn, để dễ nhớ, dễ vận dụng, những nhà dinh dưỡng đã ví von : “ Phần ăn tốt cũng như cái áo hoàn hảo cần đủ những thành phần với tỷ suất cân đối : vạt trước, vạt sau, hai tay, một cổ … thiếu không được, nhưng thừa cũng không xong ”. Và những yếu tố vi lượng cũng vậy, hàm lượng rất ít nhưng mức độ thiết yếu cũng rất cao .

Thừa vi chất: cũng gây hại!

Trong y khoa, list những bệnh do thiếu vi chất trên con người khá dài : Thiếu vitamin A gây Khô mắt, Quáng gà và Mù ; Thiếu vitamin B1 gây bệnh Tê phù Beri-beri, Thiếu vitamin B12 gây bệnh Thiếu máu Biermer, Thiếu vitamin C gây bệnh xuất huyết Scorbut ; Thiếu vitamin D gây bệnh Còi xương ; Thiếu Calci gây chứng Tetania ; Thiếu sắt ( Fe ) gây Thiếu máu nhược sắc ; Thiếu Kali gây Liệt ruột cơ năng … .

Nhưng thừa vi chất cũng gây ra không ít bệnh, phiền phức : Bệnh thừa vitamin ( hypervitaminosis ) như : Thừa vitamin A, vitamin D gây Tăng áp nội sọ ; Thừa Iod gây JodBasedow ; Thừa Sắt sẽ bị bệnh Hemosiderosis ; Thừa Đồng sẽ bị bệnh Wilson gây thoái hóa gan và não bộ …

Thay lời kết

Vi chất dinh dưỡng tuy hàm lượng thiết yếu cho khung hình rất thấp, nhưng chúng lại rất quan trọng vì thường hoặc đóng vai là chất “ trợ enzyme ” ( co-enzyme ) cho hàng loạt enzyme chuyển hóa, hoặc đóng vai chất xúc tác sinh học ( bio-catalyzer ) cho vô số những phản ứng sinh học trong khung hình con người .

Vì những chất vi lượng rất thiết yếu, do đó, nhiều đơn vị sản xuất thực phẩm được phép “ bổ trợ ” ( enrichment ) hay “ làm giàu ” ( fortification ) thêm những yếu tố vi lượng cho loại sản phẩm đạt đến ngưỡng dinh dưỡng thiết yếu. Ví dụ : Nhiều loại sữa “ công thức ” được gia thêm vitamin và khoáng chất ; Nước cam vắt thêm calci ; Nước ngọt pha thêm vitamin ; Muối ăn pha thêm iod. v.v …

Có thể ví von rằng, những vi chất ( micronutrient ) là “ tia lửa ” để đốt cháy những chất dinh dưỡng đa lượng ( macronutrients ) là bột đường, chất béo, chất đạm, những “ nguyên vật liệu ” thiết yếu để phân phối nguồn năng lượng, sức sống cho khung hình. Và phải có sự tương đương, cân đối giữa vi lượng với đa lượng, như giữa cái “ bu gi ” với cỗ máy chiếc xe hơi .

(Nguồn: dantri.com.vn)

Source: https://thoitrangredep.vn
Category: Sức Khỏe