Báo chí truyền thông với cuộc chiến chống dịch tin giả (Bài 1): Vai trò chủ lực trên tuyến đầu chống tin giả

Với vai trò xung kích, chủ lực trên tuyến đầu thông tin nói chung và trong cuộc chiến chống dịch tin giả nói riêng, báo chí đã phát huy sức mạnh, sứ mệnh, dùng ngòi bút chiến đấu quyết liệt với những biến chủng tin giả phức tạp khôn lường.

LTS:  Thời gian qua, việc xử lý kiên quyết của cơ quan chức năng đối với những đối tượng thông tin không đúng sự thật về dịch bệnh COVID-19, việc thông tin thường xuyên, công khai, minh bạch về tình hình dịch bệnh của Chính phủ, Bộ Y tế, sự vào cuộc của các cơ quan báo chí, truyền thông đã giúp cho người dân hiểu đúng vấn đề, nhận biết và vạch trần các thông tin giả mạo… Dẫu vậy, những biến thể tin giả ngày càng đa dạng, khó lường trên không gian mạng. Cuộc chiến dập dịch tin giả cũng phức tạp và khó khăn chẳng khác nào cuộc chiến dập dịch Covid-19. Bởi vậy, để hạn chế việc lan truyền “virus tin giả”, cần sự kiên trì, chung tay và quyết liệt hơn nữa của nhiều lực lượng, trong đó, báo chí truyền thông phải tiếp tục trở thành lực lượng chủ lực trên tuyến đầu thông tin, không chỉ trực diện phản bác tin tức giả, kiểm chứng và cung cấp tin tức chính thống nhanh nhất có thể, mà còn tiếp tục thiết lập và tăng cường hơn nữa những “vùng xanh” bằng việc phủ sóng thông tin tích cực trên mặt báo, trên mạng xã hội… trong những ngày cả nước đang căng mình chống dịch. Báo Nhà báo và Công luận triển khai vệt bài để làm rõ hơn câu chuyện này.

Biến thể tin giả – muôn hình vạn trạng

Tin giả vẫn diễn ra một cách phức tạp và nảy sinh nhiều “biến thể”. Ảnh minh họa, nguồn: Getty Images)

Theo thống kê từ đội ngũ phân tích, bức tranh về tin giả liên quan đến dịch Covid-19 gần đây chỉ tập trung vào 4 nhóm vấn đề: Kích động, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc; tung tin sai sự thật hoặc không có căn cứ khoa học về hiệu quả của các loại vắc-xin Covid-19; tung các thông tin gây hoang mang cho người dân về tình hình ở các khu cách ly, phong tỏa; thông tin liên quan đến các lực lượng hỗ trợ dịch Covid-19, người dân sẽ không được cứu trợ…Theo ông Lê Quang Tự Do – Phó Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, vấn nạn tin giả, tin sai sự thật không chỉ có ở Việt Nam mà là vấn nạn toàn cầu và nước nào cũng phải đối mặt. Và khi đất nước đối mặt với những khó khăn thì tin giả lại càng xuất hiện…
Trung tâm xử lý tin giả  vừa qua đã phối hợp với một số đơn vị xác minh, công bố nhiều thông tin giả mạo. Trên trang tingia.gov.vn, trong chuyên mục Chống tin giả của báo Nhà báo & Công luận, hay mục Kiểm chứng thông tin của báo Nhân dân liên tục những ngày qua đều cập nhật các tin tức giả để cảnh báo người dân tránh “sập bẫy”.
Chẳng hạn ngày 6/8/2021, nhiều tài khoản Facebook cá nhân chia sẻ, phát tán nội dung thông tin được cho là phát ngôn của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam về công tác phòng, chống dịch COVID-19: “Bắt đầu từ hôm nay, chúng ta sẽ: Xem tất cả bạn bè, người thân, người ta phải tiếp xúc như là người nhiễm dịch. Có như thế chúng ta mới quyết liệt chống dịch được. Chúng ta đừng sợ mất lòng nhau! Không ngồi gần, không ôm ấp, không bắt tay… ngay cả với những người yêu thương nhất…”. Thông tin này ngay sau đó đã được Trung tâm xử lý tin giả Việt Nam (VAFC) khẳng định là giả mạo.
Cũng trong ngày 6/8, một số tài khoản trên mạng xã hội lan truyền câu chuyện một người mặc đồ liên quan lĩnh vực mai táng, hỏa táng chở các hũ tro cốt người mất đi giao ở hẻm 42 Âu Cơ, phường Phú Trung, quận Tân Phú, TP Hồ Chí Minh. Qua công tác nắm tình hình, Công an quận Tân Phú đã xác định và làm việc với đối tượng đồng thời xử phạt về hành vi đã đăng tin xuyên tạc, sai sự thật… 
Tháng 7/ 2021, mạng xã hội chia sẻ hình ảnh hàng loạt xác chết của các bệnh nhân Covid-19 được cho là ở Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM) gây hoang mang trong dư luận. Qua xác minh, cơ quan chức năng khẳng định bức ảnh trên được chụp tại bệnh viện Myawaddy, thị trấn ở đông nam Myanmar. Mới đây, ngày 15/ 8, tài khoản Facebook Angela Phương Trinh khiến cộng đồng phẫn nộ khi viết thông tin “ca mắc Covid âm tính sau 5 ngày uống Địa Long” trên Facebook của mình. Bài viết này sai sự thật, chủ tài khoản đã bị buộc phải gỡ ngay sau đó…

Tin giả “bác sĩ Khoa” lan truyền chóng mặt và lấy nước mắt của rất nhiều người, có 2 nhà báo đã bị phạt vì đăng tin giả này trên trang cá nhân của mình

Hay điển hình như câu truyện về “ bác sĩ Khoa ” mới gần đây từng khiến dư luận “ lên đồng ” khi thêu dệt câu truyện về một bác sĩ tên Khoa được cho là đã nhường máy thở của mẹ ruột cho một sản phụ song sinh đang cần máy thở. Ngay sau đó cơ quan chức năng đã vào cuộc, làm rõ đó là tin giả .
Gần đây nhất, Sở tin tức và Truyền thông TP Thành Phố Hà Nội cho biết, trên mạng xã hội Open một số ít trang, nhóm sử dụng tên, logo “ TP. Hà Nội ” đăng tải thông tin không chính thống của chính quyền sở tại Thành phố, gây hoang mang lo lắng dư luận ; đơn vị chức năng đang xem xét, giải quyết và xử lý nghiêm các trường hợp này .

Tin giả dễ lôi kéo tương tác gấp 6 lần tin thật

Trong thời hạn qua, các cơ quan chức năng đã cảnh báo nhắc nhở, giải quyết và xử lý các trường hợp tung tin giả, nhưng tin giả vẫn diễn ra một cách phức tạp và phát sinh nhiều “ biến thể ”. Nhiều thủ đoạn được các đối tượng người tiêu dùng sử dụng trong đăng tải tin giả, nguy hại nhất là việc sử dụng khoảng trống thông tin, còn gọi là “ vùng trắng ”, “ độ trễ ” để tiến công vào sự tò mò của công chúng, xuyên tạc làm mới thông tin cũ, bịa đặt thông tin mới .

Đã có báo cáo tổng kết cho biết tin giả dễ lôi kéo tương tác gấp 6 lần tin thật

Chuyên gia truyền thông Lê Quốc Vinh nhận định và đánh giá : ” Tin giả ngày càng phức tạp, khó phân biệt. Nếu trước đây, tin giả đi theo hướng bịa đặt, đồn thổi, lấy chuyện của quốc tế gán vào tin giả về Nước Ta, hoặc lấy chuyện cũ, từ nhiều năm trước để bịa thành tin mới, thì tin giả thời hạn gần đây lấy một phần thực sự, hiện tượng kỳ lạ và thêm thắt các cụ thể giả vào, hoặc là gán tin giả cho một người nào đó, khoác những chức vị, việc làm trình độ, để tung các thuyết thủ đoạn. Nếu người đọc không tinh ý thì rất dễ bị lừa. Nhiều người bị cảm hứng chi phối, rất dễ tin các loại tin giả như vậy, vô tình liên tục san sẻ và lan toả. Đã có báo cáo giải trình tổng kết cho biết tin giả dễ lôi kéo tương tác gấp 6 lần tin thật. Cũng có nhiều tin giả xuất phát từ các dự thảo văn bản, nội dung các cuộc đàm đạo trong cơ quan nhà nước, nhưng không được trải qua, nghĩa là không phải thực sự. Tôi gọi đây là loại thông tin “ cầm đèn đi trước xe hơi ”, vội vã đăng tải khi nó chưa trở thành tin. Loại thông tin này cũng nguy hại, vì nó là một nửa thực sự. Các thuyết thủ đoạn tương quan đến Covid-19 có rất nhiều, từ những suy đoán thiếu địa thế căn cứ về virus, về vắc xin, về các giải pháp chữa trị không có cơ sở khoa học, đến các thông tin về hoạt động giải trí chống dịch bệnh. Thông thường thì thuyết thủ đoạn đánh vào định kiến của người đọc nên rất dễ thuyết phục, dễ được san sẻ, Viral … ”
Đáng quan ngại là lúc bấy giờ chính sách đăng tải thông tin, nhất là đăng tải trên mạng xã hội rất đơn thuần, thuận tiện, nên bất kể ai, ở đâu, chỉ cần có phương tiện đi lại và liên kết mạng là hoàn toàn có thể triển khai. Dễ đăng tải nhưng khó giải quyết và xử lý, do tại lượng thông tin đăng tải trên khoảng trống mạng quá lớn, phát tán quá nhanh … và được ” chắp cánh ” bởi sự cả tin, nỗi sợ hãi và những đối tượng người tiêu dùng xấu tận dụng. Thậm chí, các đối tượng người dùng xấu đã sử dụng thông tin, hình ảnh giả hoặc thổi phồng thực sự, mỉa mai việc phòng, chống dịch, gây tâm ý sợ hãi, lo ngại trong dân chúng. Một số tổ chức triển khai phản động, các cá thể, tổ chức triển khai thiếu thiện chí tung tin xuyên tạc về công tác làm việc phòng, chống dịch bệnh, hạ nhục chính quyền sở tại nhằm mục đích phủ nhận mọi nỗ lực chống dịch của Nước Ta, kích động người dân làm ngược lại những khuyến nghị, pháp luật chống dịch của nhà nước …

Trách nhiệm của lực lượng tuyến đầu trên mặt trận thông tin

Có thể nói, càng ngày tin giả càng hiện hữu khó lường hơn, phức tạp hơn … Các giải pháp được đưa ra rất nhiều, trong đó quan trọng vẫn phải là sự vào cuộc ở nhiều ” mặt trận “. Từ các cấp chính quyền sở tại, từ công tác làm việc quản trị, pháp luật xử phạt, ứng dụng công nghệ tiên tiến truy vết, đến ý thức của người dân … Đặc biệt hơn, ở góc nhìn thông tin, tin giả trở thành một “ đối thủ cạnh tranh nặng ký ” so với dòng tin tức chính thống .
Theo các chuyên viên, mấu chốt để đối lập với tin giả là một cái đầu đủ tỉnh táo để kiểm chứng, nhận diện và bình tĩnh trước khi san sẻ bất kỳ một thông tin nào trên thiên nhiên và môi trường mạng. Với lực lượng đi đầu trên mặt trận tin tức là báo chí truyền thông chính thống thì chắc như đinh phải luôn xác lập vai trò nòng cốt, xu thế dư luận xã hội trong toàn cảnh lúc bấy giờ. Trước đây, người ta cho rằng trách nhiệm của báo chí truyền thông chỉ là đưa thông tin trung thực, công minh và cân đối, nhưng giờ đây báo chí truyền thông cũng phải tham gia vào yếu tố kiểm chứng thông tin và bóc trần những thông tin sai lệnh, ngụy tạo … đặc biệt quan trọng càng trong toàn cảnh dịch bệnh gay cấn, quyết liệt, điều này càng phải được chăm sóc chú trọng .

Chống tin giả là một phần trong câu chuyện “tồn tại hay là chết” của báo chí. Ảnh: Vietnamplus

Rõ ràng là, đặt báo chí truyền thông vào TT đối kháng với tin giả là điều thiết yếu hơn khi nào hết. Trên trong thực tiễn, người làm báo có vũ khí sắc bén là ngòi bút chuyên nghiệp, là tờ báo chính thống, có uy tín, sức lan tỏa nhanh, rộng khắp. Báo chí được ca tụng là “ quyền lực tối cao thứ 4 ”, là điểm tựa niềm tin nơi công chúng, là lượng hùng hậu có nghĩa vụ và trách nhiệm xã hội và đạo đức nghề nghiệp. Đồng thời, lực lượng này phần nhiều là đội ngũ được giảng dạy chuyên nghiệp, chuyên nghiệp, có trình độ, kỹ năng và kiến thức trong khai thác, xử lí thông tin, tổ chức triển khai thông tin, sản xuất và truyền tải thông tin hiệu suất cao nhất .

Trên thực tế, các cơ quan báo chí thời gian gần đây cũng đang nỗ lực rất lớn, trong cuộc chiến “sống còn”, lực lượng báo chí không được phép lùi bước, không ai ngoài cuộc và đó phải là “mệnh lệnh” của ngòi bút. Như Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam khẳng định: “Tôi nghĩ, chỉ khi chúng ta nhận thức sâu sắc rằng, chống tin giả là một phần trong câu chuyện “tồn tại hay là chết” của báo chí thì chúng ta mới vào cuộc một cách mạnh mẽ và hiệu quả được. Một nền báo chí giàu tính chiến đấu, giàu tính nhân văn, với một đội ngũ những người làm báo chuyên nghiệp, có trách nhiệm, làm nghề tử tế sẽ có sức mạnh thật sự trong cuộc chiến chống tin giả, tin xấu độc vì lợi ích của đất nước và nhân dân”.

Phó quản trị Thường trực Hội Nhà báo Nước Ta cũng nhấn mạnh vấn đề về vai trò quan trọng của báo chí truyền thông trong việc tăng thêm lượng thông tin “ sạch ” cho công chúng, hạn chế thời cơ cho những đối tượng người tiêu dùng dùng tin giả để kích động, trục lợi. Ông đặc biệt quan trọng cho rằng, “ người thư ký của thời đại ” phải tỉnh táo trước những thông tin xô lệch, dữ thế chủ động đấu tranh dập tắt tin giả, nâng cao ý thức kiến thiết xây dựng, khuynh hướng và tạo niềm tin cho xã hội … Đây cũng chính là một “ barie ” giúp nhà báo phần nào tránh được bẫy tin giả, hạn chế sự phát tán tin giả. Từ đó nâng cao năng lực “ miễn dịch ” với tin xấu độc trên mạng và chỉ khi tất cả chúng ta khỏe và sạch thì tất cả chúng ta mới làm tròn được thiên chức của mình là cung ứng thông tin đúng chuẩn và phản bác thông tin sai lầm .

Hiểu được vai trò, trách nhiệm của mình, hơn lúc nào hết, lực lượng  báo chí đã và đang tích cực chung sức, đồng lòng, đẩy lùi tin tức giả. Vậy trong cuộc chiến chống dịch tin giả, lực lượng báo chí đã đang làm gì, cần làm gì, thực hiện như thế nào để hiệu quả, sẽ tiếp tục được các nhà báo chia sẻ trong kỳ 2 của loạt bài.  
 

Theo https://congluan.vn/

Source: https://thoitrangredep.vn
Category: Phong Cách